W kwietniu 1945 r. tuż po opuszczeniu Gdańska przez wojska niemieckie , a jeszcze przed podpisaniem kapitulacji kończącej II wojnę światową rozpoczęto przygotowania do odbudowania Politechniki Gdańskiej aby jak najszybciej zaczęła pełnić swoją rolę. 5 kwietnia 1945 r. pięcioosobowa delegacja specjalistów zastała uczelnię w znacznym stopniu zniszczoną. Wnętrze Gmachu Głównego strawił pożar, widoczne były pozostałości szpitala polowego wraz ze zwłokami pacjentów, budynki kampusu prawie w całości były pozbawione szyb.

Do pierwszych zadań grupy operacyjnej należało przejęcie uczelni z rąk administracji rosyjskiej, zabezpieczenie jej mienia oraz uporządkowanie terenu. Pół roku później rozpoczęły się pierwsze wykłady dla studentów – był to początek Politechniki Gdańskiej, jaką dzisiaj znamy. 

Te niełatwe początki naszej Alma Mater, opisał w swoim artykule prof. Edmund Wittbrodt, honorowy członek SAPG.

Zarys historii Politechniki Gdańskiej po 1945 r. Odbudowa i pierwsze lata

prof. dr hab. inż. Edmund Wittbrodt, prof. zw. PG

Na zdjęciu: Zniszczony Gmach Główny w 1945 r, widok od strony obecnej ul.Gabriela Narutowicza

W styczniu 1945 roku, kiedy niemieckie władze politechniki zaczynały ewakuację niemieckich pracowników uczelni i zbiorów z Gdańska do Schmalkalden w Turyngii, gdzie miano uruchomić politechnikę zastępczą, Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej rozpoczął przygotowania do przejęcia budynków i urządzeń uczelni. Powołano dwie grupy operacyjne do spraw zabezpieczenia i organizacji uczelni: pierwszą w Lublinie, na wniosek inż. Franciszka Otto, drugą zaś w Krakowie, gdzie ówczesny minister oświaty Stanisław Skrzeszewski podpisał 17 lutego odpowiednie nominacje, wyznaczając na jej przewodniczącego dr. Stanisława Turskiego. Wojska Armii Czerwonej oraz oddziały polskie wkroczyły do Gdańska 29 marca 1945 roku. Już 5 kwietnia, a więc pięć dni po zakończeniu walk, przybyła do Gdańska Delegacja Ministerstwa Oświaty ds. Politechniki Gdańskiej. W jej skład wchodzili: dr Stanisław Turski, inż. Kazimierz Kopecki, dr Kazimierz Kubik, inż. Franciszek Otto i Stanisław Szymański.

Delegacja zastała uczelnię w znacznej części zniszczoną. Już wstępna ocena wskazywała, że potrzeba będzie wiele pracy i trudu do jej uruchomienia. Najbardziej ucierpiał Gmach Główny. Według szacunków 60 proc. jego kubatury uległo zniszczeniu. Pożar strawił centralną część budynku z główną klatką schodową oraz tylne trakty z aulą, rektoratem i biblioteką, gdzie runęły wszystkie stropy. Zniszczeniu uległa również część niewywiezionego księgozbioru. Pozostałe budynki były w dużo lepszym stanie. W budynku Wydziału Chemii wypaleniu uległa jedynie część pomieszczeń od strony Gmachu Głównego. Jednakże w dużym stopniu zniszczona została aparatura pomiarowa, urządzenia i inne pomoce naukowe. Budynek Wydziału Elektrycznego pozostał nieuszkodzony, dlatego wyposażenie większości sal i gabinetów zmagazynowano w należącej do niego hali maszyn i w piwnicach. Nie ucierpiał znajdujący się obok budynek Instytutu Wodnego i Aerodynamicznego, który podczas wojny zaadaptowano na szpital. Bez większych zniszczeń, poza stratą oszklenia, zachowało się mocno przestarzałe Laboratorium Maszynowe. W jego pomieszczeniach Delegacja otworzyła swoje biuro. Budynek Laboratorium Wytrzymałościowego miał rozbitą część ściany frontowej z narożnikiem, natomiast znajdujące się w nim maszyny uległy tylko niewielkim uszkodzeniom. Zniszczenia wojenne oceniono łącznie na około 16 proc. kubatury wszystkich budynków politechniki (w skład siedmiu przedwojennych budynków wchodziły: Gmach Główny, Stara Chemia, Laboratorium Maszynowe, Wydział Elektryczny, Misiówka, Portiernia i Domek Ogrodnika). Najdotkliwszy okazał się później znikomy stan ich oszklenia, którego braki oceniono na 80 proc. Naprawy wymagało ogrodzenie i wszystkie rozbite bramy. Na terenie uczelni znajdowano także zwłoki ludzkie.

Choć szybkie uruchomienie uczelni wydawało się rzeczą wątpliwą, przystąpiono niezwłocznie do zabezpieczenia i odbudowy jej budynków. Pomagali w tym zgłaszający się kandydaci na studia.

Status prawny uczelni został uregulowany decyzją Krajowej Rady Narodowej. Politechnika w Gdańsku, mocą „Dekretu z dnia 24 maja 1945 roku o przekształceniu Politechniki Gdańskiej w polską państwową szkołę akademicką" (Dziennik Ustaw RP Nr 21, Warszawa, 11 czerwca 1945), stała się polską państwową szkołą akademicką (art. 1 tego dekretu stanowił: „Politechnika Gdańska staje się polską państwową szkołą akademicką"). 

Coraz liczniej zaczęli przybywać pracownicy naukowi, przede wszystkim z Politechniki Lwowskiej i Politechniki Warszawskiej, w tym wielu wybitnych i znanych przed wojną profesorów. Przyjeżdżali także powracający z obozów oficerowie i inżynierowie. Wracali przedwojenni polscy studenci i absolwenci politechniki. Wszyscy oni włączyli się do prac przy odbudowie uczelni. W ciągu maja i czerwca uruchomiono uczelnianą elektrownię, która pracowała głównie na potrzeby portu i miasta. W lipcu przystąpiono do odbudowy ścian i dachu Laboratorium Wytrzymałościowego. Zabezpieczone maszyny wykorzystywano również do obsługi obiektów przemysłowych odbudowywanych na terenie Wybrzeża. Przystąpiono też do odbudowy Laboratorium Chemicznego. Wobec zbliżającego się otwarcia roku akademickiego i inauguracji zajęć dydaktycznych, skoncentrowano się na przygotowaniu sal wykładowych, kreślarń i laboratoriów. Ogromnej uwagi wymagały sprawy mającej nastąpić rekrutacji na studia, obsady kadrowej, a także organizacji dziekanatów i Biblioteki.

Do Gdańska przybył, mianowany przez ministra oświaty, pierwszy rektor, prof. Stanisław Łukasiewicz, przedwojenny profesor Politechniki Lwowskiej. Dekret Rady Ministrów przewidywał utworzenie czterech wydziałów: Wydziału Inżynierii Lądowej, Wydziału Mechaniczno-Elektrycznego, Wydziału Budowy Okrętów oraz Wydziału Chemicznego. Od pierwszej chwili istniała jednak potrzeba utworzenia również Wydziału Architektury. Ostatecznie powstało sześć wydziałów. Ich organizatorami i pierwszymi dziekanami byli: prof. Marian Osiński (Wydział Architektury), prof. Aleksander Rylke (Wydział Budowy Okrętów), prof. Włodzimierz Wawryk (Wydział Chemiczny), prof. Karol Taylor (Wydział Mechaniczny), prof. Kazimierz Kopecki (Wydział Elektryczny), prof. Karol Pomianowski (Wydział Inżynierii Lądowej i Wodnej). Prorektorem został dr Stanisław Turski, a potem również prof. Edward Geisler.

W 1945 roku kadra nauczająca liczyła 112 pracowników naukowych, w tym 8 profesorów zwyczajnych i 28 na stanowiskach profesorskich. Do pierwszego zespołu profesorskiego należeli: Ignacy Adamczewski, Michał Broszko, Bronisław Bukowski, Władysław Czerny, Mieczysław Dębicki, Łukasz Dorosz, Władysław Florjański, Maksymilian Tytus Huber, Bogumił Hummel, Julian Kamecki, Stanisław Kaniewski, Antoni Kozłowski, Paweł Kułakowski, Władysław Lam, Ignacy Malecki, Feliks Markowski, Stefan Minc, Witold Minkiewicz, Jarosław Naleszkiewicz, Stanisław Obmiński, Franciszek Otto, Zdzisław Pazdro, Adolf Polak, Aleksander Potyrała, Stanisław Puzyna, Leon Stankiewicz, Tadeusz Sulma, Paweł Szulkin, Jan Szwarc, Eustachy Tarnowski, Karol Taylor, Stanisław Trzetrzewiński, Wiktor Wiśniowski, Mieczysław Wolfke i Józef Wysocki.

Ogromny wysiłek pracowników i przyszłych studentów zakończył się sukcesem. Już 22 października 1945 roku, pierwszym i uroczystym wykładem prof. Ignacego Adamczewskiego, rozpoczęła się nauka na wszystkich wydziałach. Większość wykładów odbywała się w lepiej zabezpieczonych budynkach: Laboratorium Maszynowego, Wydziału Elektrycznego, Instytutu Wytrzymałości i Auditorium Maximum. Jednak z powodu trudności w prowadzeniu zajęć w niedogrzanych pomieszczeniach rektor zarządził dłuższą przerwę świąteczną. Przesunięto również oficjalną inaugurację na okres późniejszy. Odbyła się ona 9 kwietnia 1946 roku w Auditorium Maximum. Po przemówieniu inauguracyjnym rektora, którym był wówczas prof. Stanisław Turski, zebrani po raz pierwszy w murach Politechniki Gdańskiej wysłuchali pieśni Gaude Mater Poloniae. Wykład inauguracyjny, pt.: Technika współczesna a wiedza przyrodnicza, wygłosił jeden z największych ówczesnych uczonych i autorytetów, prof. Maksymilian Tytus Huber. Mówił on o postępie technicznym w okresie II Wojny Światowej, podkreślając wagę prób nad rozbiciem atomu. Wykład, nacechowany miłością do Ojczyzny, zakończony został słowami „Salus Rei Publicae suprema lex" (Dobro państwa niech będzie najwyższym prawem).

W pierwszym roku akademickim 1945/1946 studia na Politechnice Gdańskiej rozpoczęło 1647 studentów. Uczelnia od początku stała się atrakcyjna przede wszystkim ze względu na Wydział Budowy Okrętów, a także z powodu ogromnego zapotrzebowania w zniszczonej Polsce na wysoko wykwalifikowaną kadrę inżynierską. Pierwszy rok akademicki zakończono 13 lipca 1946 roku, a w dwa tygodnie później zarządzono egzaminy. Egzaminy wstępne na drugi powojenny rok akademicki odbyły się w dniach 23-28 września 1946 roku. 

Już w sierpniu 1945 roku powołano Bibliotekę Politechniki Gdańskiej.

Na zdjęciu: Zniszczony Gmach Główny 1945 r, widok od strony Biblioteki Głównej

Na początku działała ona w bardzo skromnych warunkach, w dwóch pokojach o powierzchni 66 m2. Jej obsadę stanowiło jedynie trzech pracowników. W zasobach bibliotecznych znalazła się ocalała część zbiorów katedralnych oraz starodruki, ukryte we wsi kaszubskiej Swincz. Z zebranych łącznie 26 tys. tomów, głównie książek humanistycznych, po selekcji pozostało tylko 8 tys. tomów, które stały się podstawą nowego księgozbioru. Wpływ na późniejszy, systematyczny rozwój biblioteki miał powołany w 1950 roku na stanowisko kierownika Biblioteki Głównej dr Marian Des Loges.

Od samego początku rozpoczęła również działalność samorządna organizacja studencka, kontynuująca tradycje przedwojennej Bratniej Pomocy, której założycielem i pierwszym prezesem był Adam Doboszyński. Prezesem reaktywowanej 25 sierpnia 1945 roku Bratniej Pomocy Studentów Politechniki Gdańskiej został przybyły z grupą operacyjną Stanisław Szymański z Wydziału Budowy Okrętów – członek przedwojennego „Bratniaka". Bratnia Pomoc zajęła się organizowaniem życia studenckiego. Między innymi już w 1945 roku uruchomiła pierwszą stołówkę studencką. Wystąpiła również do społeczności akademickiej z apelem o odpracowanie 80 godzin przy odgruzowywaniu i odbudowie zarówno samej politechniki, jak i miasta.

https://pg.edu.pl/uczelnia/o-uczelni/historia

https://www.facebook.com/SekcjaHistorycznaPG

Znane wszystkim trudności i ograniczenia jakie ostatnio spotykamy życiu zawodowym i codziennym, nie spowodowały zawieszenia działalności Stowarzyszenia Absolwentów Politechniki Gdańskiej. Utrzymujemy stały kontakt z władzami uczelni, członkami i sympatykami naszego Stowarzyszenia. 

Na wniosek kolegów z Koła Absolwentów Wydziału ETI przekazaliśmy władzom uczelni wniosek rekomendujący prof. Andrzeja Czyżewskiego do wyróżnienia „Osobowość Politechniki Gdańskiej”. Sylwetkę prof. Czyżewskiego przedstawiamy w Biuletynie w punkcie „ Absolwenci”.

Trwają prace remontowe zabytkowego budynku Hydromechaniki. Budynek ten, znajdujący się w najstarszej części kampusu pomiędzy Gmachem Głównym a gmachem Wydziału Elektrotechniki i Automatyki, po rewitalizacji stanie się m. in. ośrodkiem spotkań przedstawicieli nauki i biznesu oraz siedzibą organizacji akademickich, w tym SAPG. Znajdzie tam swoje miejsce muzeum techniki i galeria sztuki.Nie zaprzestaliśmy też działań mających na celu uświetnienie 75-lecia naszej uczelni.

Przy wsparciu władz uczelni przygotowujemy koncert „ Rozśpiewana Alma Mater”. Koncert uświetnią znani wykonawcy piosenki studenckiej. Posłuchamy też wspomnień i anegdot, obejrzymy wspólnie zdjęcia i filmy dokumentujące życie akademickie.

SAPG i Samorząd Studencki przygotowują wspólnie uroczyste, otwarte posiedzenie Parlamentu Studenckiego, który był i jest nadal miejscem demokratycznej wymiany poglądów i spotkań międzypokoleniowych, umożliwiając studentom wyrażenie swojej opinii w istotnych sprawach. Obecne okoliczności spowodowały wstrzymanie prac organizacyjnych. Będziemy je kontynuować, zaraz po zniesieniu restrykcji dotyczacych zgromadzeń. 

Od rozwoju sytuacji pandemicznej, a tym samym poziomu ograniczeń w życiu społecznym i kulturalnym, zależy powodzenie planowanego na listopad Koncertu 75-lecia PG w Filharmonii Bałtyckiej. Aktualnie oczekujemy na decyzję Dyrekcji Filharmonii, utrzymując termin 4 listopada. 

Liczymy też na otwarcie we wrześniu, wespół z Biblioteką Główną PG, Wystawy 75 lat PG! 

O terminie tych wydarzeń będziemy informować na naszej stronie internetowej i w mediach społecznościowych.

SAPG jest w stałym kontakcie z Towarzystwem Okrętowców Polskich „Korab” i innymi organizacjami zrzeszającymi naszych absolwentów.

Stale rozszerza się nasza baza kontaktów. O wszystkich ważnych wydarzeniach i osiągnięciach możemy informować ponad 4000 naszych absolwentów i sympatyków.

Dziękujemy za materiały i propozycje tematów do naszego Biuletynu, prosimy o kontakt mailowy biuletyn@sapg.pl 

Zapraszamy na  e-wystawę „Aun Aprendo” przygotowaną przez naszego kolegę dr inż. Erazma Wojciecha Felcyna, absolwenta Wydziału Chemicznego, fotoreportera i działacza studenckiego, członka Związku Polskich Artystów Fotografików.

Autor o  AUN APRENDO 

Wstałem dziś o świcie, wcześniej niż zamierzałem – gonitwa myśli wyrwała mnie ze snu. Jest 06.45, siedzę sobie po porannej kawie z zamkniętymi oczyma, rozleniwiony słucham przez moment jak kuchenny zegar odmierza bezcenne sekundy. Świadomość upływu czasu po chwili jednak podrywa mnie na nogi, więc czym prędzej drepczę na pięterko do mojej pracowni…

Świat obezwładniony został przez pandemię, przybytki sztuki pozamykane na cztery spusty, a ja myślę o nowej wystawie. Mam nadzieję, że nie będzie ona moją ostatnią, ale przecież - kto wie? Więc chcę ją zrobid, chod nie będzie ona miała klasycznej formy z wieszaniem prac na ścianach galerii, będzie ona tak trochę „na niby” - do oglądania jedynie na ekranach komputerów.

Wcale nie jestem pewien, czy to, co zrobiłem w ostatnim czasie, upoważnia mnie do tejże prezentacji. A jednak… Ostatnie miesiące poświęciłem na różne eksperymenty, poszukiwania - ale też na powroty do tego, co wcześniej zacząłem, a teraz postanowiłem dokończyć. Zebrane razem stanowią specyficzny kogel-mogel, który opowiada o pewnych moich relacjach ze światem.

Jest to też dla mnie okazja, by po raz któryś się zastanowić skąd się taki wziąłem. Ojciec mój był adwokatem zatopionym totalnie w umiłowanej przez siebie filozofii, za to Matka - przedwojenna absolwentka lwowskiej „handlówki” - od niemowlęcia zabawiała mnie w trudnych chwilach pięknymi, wykonywanymi ołówkiem rysunkami. Zabierała mnie też na wystawy do bydgoskiego BWA, odległego o kilka minut spaceru od naszego domu. Blisko też mi było do muzeum, gdzie syciłem się wspaniałymi dziełami Wyczółkowskiego. Matka zachęciła mnie także do lektury biografii Picassa autorstwa Antoniny Valentin - jego niesamowity geniusz mentalnie towarzyszy mi po dziś dzieło.

W latach bardziej dorosłych dokonywałem coraz to nowych „odkryć” i ulegałem przeróżnym fascynacjom. Wędrowałem po całej historii sztuki, od rysunków naskalnych, przez Vermeera aż po Marka Rothko i Stasysa. Czerpałem i czerpię - jak potrafię - z zachwycającej twórczości artystów trójmiejskich, z wielu wymienię tu tylko prof. Marię Targowską i prof. Macieja Świeszewskiego; reszta – proszę - niech mi wybaczy. Muszę jednak, a czynię to z wielką radością, wspomnień o Danucie Joppek, znakomitej malarce o wrażliwej duszy motyla, która tak wiele mnie nauczyła i która obdarzyła moje prace licznymi komentarzami - a nierzadko też i wymownym milczeniem.

Nic jednak nie zmieni faktu, że od dzieciaka jestem przede wszystkim fotografem, studiującym adekwatny obszar sztuki od ponad pół wieku. Wszystkie prace realizuję przy pomocy narzędzi charakterystycznych dla współczesnej techniki fotograficznej, a materiałem wyjściowym są zawsze pliki zdjęciowe.

Nie mogę też - i nie chcę - odciąć się od tego, że z wykształcenia jestem chemikiem, bo to w znaczący sposób wpływa na moje postrzeganie i rozumienie Świata.

Wszystko to się teraz zbiega w jedną przestrzeń, stąd ten eklektyczny kogel-mogel. Czy z tej zupy coś się wykluje dalej - nie wiem. Sądzę jednak, że warto dla rozrywki zajrzeć pod pokrywkę.

Czerpię radość nie tyle z tego, co już zrobiłem, lecz z tego, co - pełen emocji i nadziei – właśnie robię. Zawsze towarzyszy mi świadomość, że więcej nie wiem, niż wiem. Ale też zawsze pamiętam o tym, co będący u kresu życia Goya napisał na swym rysunku: „aun aprendo” - jeszcze się uczę… Wierzę w wartość twórczego dialogu, wierzę, że warto się dzielić - stąd ta e-wystawa. 

Erazm W. Felcyn

 Gdańsk-Osowa, 4 kwietnia 2020, godz.09.30

https://www.facebook.com/erazm.felcyn/media_set?set=a.2848345851928823&type=3   

http://www.zpafgdansk.pl/galeria/erazm-wojciech-felcyn 

https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Aun_aprendo.jpg