Edu Inspiracje WZiE: Postawione na głowie, czyli słów kilka o odwróconym nauczaniu | Politechnika Gdańska

Jak to działa w praktyce? Przed zajęciami studenci mogą pracować z materiałem w postaci tekstów, kursów e-learningowych, filmów i innych zasobów, np. dostępnych online. Nauczyciel decyduje, które treści przekazać bezpośrednio, a z którymi studenci pracują poza uczelnią. Materiał przeznaczony do pracy w domu powinien zostać uzupełniony o odpowiednie pytania otwarte, zagadnienia problemowe lub kwestie dyskusyjne.

Zalety

• zachęca studentów do aktywnego uczestnictwa w procesie nauki;
• pomaga w rozwijaniu krytycznego myślenia, kreatywności i ciekawości poznawczej;
• pozwala na interakcje z nauczycielem i innymi studentami;
• umożliwia praktyczne zastosowanie zdobytej wiedzy;
• daje studentom kontrolę nad tempem nauki;
• umożliwia elastyczne zarządzanie czasem nauki;
• daje nauczycielowi więcej czasu na indywidualną pomoc i wsparcie studentów.

Wyzwania

• czas poświęcony na przygotowania poza zajęciami może zniechęcać studentów;
• nauczyciele potrzebują odpowiedniego przygotowania do stosowania tej metody;
• tworzenie materiałów dydaktycznych może wymagać dodatkowego czasu i zasobów;
• niektórzy studenci mogą mieć trudności
• z dostępem do komputera i Internetu.

Zastosowanie metody w praktyce
Dr inż. Marzena Grzesiak, prof. PG z Wydziału Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej, pilotażowo wdrożyła metody i narzędzia odwróconej klasy w nauczaniu studentów kierunku Data Engineering na kursie Business Process Modelling. Zajęcia obejmowały wykłady oraz laboratoria komputerowe. Studenci otrzymali dostęp do materiałów z tygodniowym wyprzedzeniem. Lekcje e-learningowe zawierały przegląd literatury na dany temat i kończyły się quizem z pytaniami, na które można odpowiedzieć wielokrotnie. Przygotowane nagrania wideo wyjaśniały praktyczne zagadnienia, które studenci rozwiązywali w laboratorium. Nauczyciel, z aktywnym udziałem studentów, omawiał zadanie do wykonania na początku zajęć. Był to też czas na ewentualne zadawanie pytań i wyjaśnienia trudniejszych kwestii. Realizacja ćwiczeń była monitorowana, a w przypadku pojawienia się problemów nauczyciel wskazywał właściwy kierunek ich rozwiązania lub zasoby, w których można znaleźć wskazówki. Do każdego ukończonego zadania i projektu zaliczeniowego student otrzymywał informacje zwrotne.
Po zrealizowaniu ok. 70 proc. kursu uczestnicy zostali poproszeni o wyrażenie opinii dotyczącej zarówno zastosowanej metody kształcenia, jak i wykorzystanych materiałów oraz narzędzi. Oceniali m.in. preferencje dotyczące różnych form treści pomocniczych, ich parametrów czy też (subiektywnie) efektywność odwróconego nauczania.

Na podstawie analizy literatury przedmiotu, przeglądu procesu dydaktycznego oraz opinii studentów opracowano wytyczne stanowiące punkt wyjścia do poprawy organizacji zajęć dla prowadzonego przedmiotu. Zaproponowano m.in. wdrożenie aktywnych form uczenia do wykładu, przeprojektowanie filmów instruktażowych (przygotowanie krótszych filmów), zasugerowano włączenie czynników motywujących do lepszego przygotowania się do zajęć.

Jaka jest treść kursu?
Przedmiot Business Process Modelling prowadzony jest na czwartym semestrze studiów inżynierskich na kierunku Data Engineering. Głównymi tematami wykładów są definicje związane z obszarem modelowania procesów biznesowych, ewolucją BPM, zmianą orientacji w organizacjach z funkcji na procesy, cyklem życia procesów biznesowych, identyfikacją
i klasyfikacją procesów, mapowaniem procesów, narzędziami modelowania i symulacji, metrykami procesów, a także podstawami BPMN (Business Model Process and Notation). Laboratoria są ściśle praktyczne. Studenci realizują ćwiczenia w celu zapoznania się z wykorzystywanym środowiskiem. Kolejne ćwiczenia dostarczają umiejętności związanych z definiowaniem parametrów modeli i diagramów, symulacjami, analizą raportów, budowaniem scenariuszy i proponowaniem usprawnień procesów. Realizacja projektów indywidualnych zajmuje pozostałe 40 proc. czasu laboratorium.

Jaka jest rola studentów?
Przed zajęciami w laboratorium studenci otrzymują dostęp do materiałów, z którymi będą pracować. Lekcje e-learningowe zawierają przegląd literatury na dany temat i kończą się pytaniami przeglądowymi, na które można odpowiedzieć wiele razy – można wrócić do właściwej części lekcji, jeśli to konieczne lub jeśli są pytania, na które należy odpowiedzieć. Z kolei nagrania wideo pokazują praktyczne zagadnienia, które będą ćwiczone w laboratorium. Podczas laboratorium, poprzez wykonywanie kolejnych ćwiczeń, studenci zapoznają się z narzędziem służącym do modelowania i symulacji procesów. W trakcie zajęć studenci mogą korzystać z materiałów opisowych zawierających informacje o podobnym zakresie jak w materiałach wideo, np. prezentacjach. Wykonanie projektu w ostatniej części semestru pozwala im zweryfikować i uzupełnić nabyte wcześniej umiejętności.

Jaka jest rola nauczyciela?
Nauczyciel wyjaśnia zakres zadania do wykonania na początku zajęć. Kluczowe kwestie są wyróżnione w formie notatki na tablicy. Jest to również czas dla studentów, aby zadawać pytania. Podczas realizacji ćwiczeń i projektów monitorowane są postępy. W sytuacji wystąpienia trudności nauczyciel wskazuje adekwatne metody ich rozwiązania lub udostępnia zasoby z pomocniczymi wskazówkami. Studenci otrzymują informacje zwrotne i punkty za każde ukończone ćwiczenie i projekt.

Jakie typy materiałów preferują studenci?
Z analizy wyników badania ankietowego przeprowadzonego z udziałem 31 studentów wynika, że preferowanymi formami materiałów są pliki opisowe ze zrzutami ekranu (45 proc.) oraz filmy instruktażowe (42 proc.). Z kolei lekcje e-learningowe, choć wskazane jako nielubiane (27 proc.), były używane przez 30 proc. studentów, a więc równie często, jak inne formy. Częstotliwość korzystania z różnych form materiałów wzrasta w trakcie i po zajęciach.

Studenci przedstawili swoje opinie na temat zalet i wad odwróconego uczenia się. 45 proc. z nich nie wskazało żadnych wad. Wskazali ograniczony czas jako jedną z barier w korzystaniu z materiałów pomocniczych (30 proc.).
– Analiza publikacji na temat odwróconego uczenia się, a także opinie studentów pozwoliły na sformułowanie ogólnych wniosków i zaleceń dotyczących udoskonalenia materiałów dydaktycznych. Odwrócona nauka jest dobrym kierunkiem realizacji procesu edukacyjnego dla mojego kursu. Przydatność tej metody dla inżynierów potwierdzają także badania naukowe. Punktem wyjścia dla dobrego projektu z wykorzystaniem tej metody jest poprawne sformułowanie celów przedmiotu i efektów uczenia się. Warto również przygotować scenariusze zajęć, dobierając odpowiednie formy materiałów przedlekcyjnych (np. filmy, dokumenty, podcasty), a także aktywne metody uczenia się (np. burza mózgów, rozwiązywanie problemów, przypadki, praca zespołowa). Scenariusze mogą być również pomocne w przypadku innych oczekiwań studentów w kolejnych latach. Równie ważne są sposoby weryfikacji osiąganych efektów uczenia się – podsumowuje dr inż. Marzena Grzesiak, prof. PG.

Przykładowe planowane zmiany w realizacji tematu obejmują:

• zmianę metody wykładu – zamiast e-learningu, blended learning (np. przed zajęciami: wideo lub praca naukowa, na uczelni: praca grupowa lub dyskusja);
• nagrywanie nowych filmów instruktażowych – dzielenie materiału na mniejsze części
• i skracanie filmów;
• włączenie quizów / testów przygotowujących do zajęć.

Chociaż studenci preferują dobrowolne zajęcia przedlekcyjne, można ich skutecznie zmotywować do wykonania tych aktywności, np. przez możliwość uzyskania (częściowego) zwolnienia z zaliczenia lub możliwość zdobycia dodatkowych punktów w teście końcowym.

Czy warto?

Odwrócona klasa to podejście edukacyjne, które ma wiele zalet, ale wymaga odpowiedniego przygotowania i starannego projektowania materiałów. Warto jednak zaznaczyć, że jest to skuteczna metoda, która może zwiększyć aktywność studentów i rozwijać ich umiejętności myślenia. Jak widać, czasem warto zatrząść edukacyjnym światem w posadach i wszystko wywrócić (z hukiem) do góry nogami!

Marzena Grzesiak, Alina Guzik
margrzes@pg.edu.pl      alina.guzik@pg.edu.pl