Przedwakacyjne różności | Politechnika Gdańska

Różność numer jeden: Powyborcze językowe wpadki

Niedawno, w kwietniu tego roku, odbyły się w naszym kraju wybory samorządowe, w których wybierano między innymi nowych włodarzy miast – osoby sprawujące urząd prezydenta lub burmistrza. W wielu miastach urzędy te objęły kobiety. Nie musimy daleko szukać – wystarczy wspomnieć nasz trójmiejski kobiecy triumwirat. Ale ta konkretna różność nie jest o Trójmieście, tylko o Kielcach. Tam również wybory na urząd prezydenta wygrała kobieta, i to po raz pierwszy w historii miasta. W euforii tuż po ogłoszeniu wstępnych wyników wyborów, podczas wieczoru wyborczego (na marginesie – historia wyborów w Polsce jest bardzo długa, ale tzw. wieczory wyborcze znamy od całkiem niedawna), w emocjonalnym wystąpieniu wygłosiła takie oto osobliwe zdanie: „Nie sądziłam, że kiedykolwiek prezydentką Kielc zostanie kobieta”. Rzeczywiście, do tej pory prezydentkami (!) Kielc byli wyłącznie mężczyźni… No cóż, także w kwestiach językowych, szczególnie tych budzących kontrowersje, jak feminatywy, bardzo potrzebny jest umiar i zdrowy rozsądek.

Różność numer dwa: Idzie nowe w ortografii

10 maja 2024 roku Rada Języka Polskiego wydała komunikat, w którym ogłosiła reformę polskiej ortografii. Ostatnia większa reforma miała miejsce w latach 50. ubiegłego wieku, nie licząc drobnej regulacji z 1997 roku dotyczącej alternatywnej pisowni cząstki nie- z imiesłowami przymiotnikowymi. Wspomniany komunikat zawiera zwięzły opis zmian w stosunku do aktualnej normy, a także dokument pt. „Zasady pisowni i interpunkcji polskiej”. Nie warto już teraz szczegółowo omawiać tych zmian – mamy na to sporo czasu, gdyż zaczną obowiązywać dopiero od 1 stycznia 2026 roku. Moim zdaniem zmiany te poszły w dobrym kierunku, gdyż upraszczają niektóre wątpliwe dla szeregowego użytkownika języka kwestie. I tak na przykład wprowadzono łączną pisownię przymiotników i pochodzących od przymiotników przysłówków z cząstką nie- niezależnie od stopnia. Będziemy więc pisać: nielepszy, nienajlepiej itp., a nie, jak teraz, nie lepszy, nie najlepiej itp. A jako Gdańszczanie (a nie gdańszczanie) będziemy przechadzać się Aleją Zwycięstwa (a nie aleją Zwycięstwa). Ze szczegółowszymi komentarzami warto poczekać na drugą edycję tego normatywnego dokumentu, gdyż wersja ogłoszona wraz ze wspomnianym komunikatem zawiera kilka błędów, nie jest też wolna od luk, co zgłaszają do Rady miłośnicy poprawnej polszczyzny, nie wyłączając niżej podpisanego. Ciekawe, jak na te zmiany w ortografii zareagują producenci programów komputerowych, w które wbudowane są korektory językowe.

Różność numer trzy: „Słownik polsko-dziecięcy”

„Słownik polsko-dziecięcy” to zainicjowane kilka lat temu przez Radio 357 przedsięwzięcie polegające na tworzeniu leksykonu słów wymyślanych przez naszych najmłodszych. Z własnego doświadczenia jako szczęśliwego dziadka wiem, jak kreatywne mogą być młode, świeże, nieskażone rutyną umysły. Niektóre z tych neologizmów to zwykłe (a może jednak niezwykłe) pomyłki językowe, jak np. szewski stół zamiast szwedzki stół, ale inne wydają się całkiem logiczne i aż dziw, że nie odnotowują ich słowniki. O jednym z takich kreatywnych maluchów napisałem felieton zatytułowany „Jesienna rozsypa” („Pismo PG” nr 4/2022, s. 56), a poza tytułową rozsypą przytoczyłem tam odkrywcze zagościenie. W 2024 roku w wyniku konkursu zorganizowanego tradycyjnie z okazji Dnia Dziecka do „Słownika…” dodano kilka nowych wyrażeń, z których jedno szczególnie przypadło mi do gustu: rozprzyjaźnić się. Skoro można coś zawiązać i rozwiązać, to dlaczego nie można się, po zaprzyjaźnieniu, rozprzyjaźnić?

Mam nadzieję, że nasi czytelnicy nie rozprzyjaźnią się z „Pismem PG” podczas wakacyjnych wojaży i spotkamy się znów, wczesną jesienią, na łamach naszego politechnicznego periodyku. Wyrażę przy tym swoją osobistą nadzieję, że znajdzie się w nim mój kolejny felieton językowy, o numerze sto jeden.

Udanego wypoczynku!

Krzysztof Goczyła
krissun@pg.edu.pl