Prof. dr hab. inż. Zbigniew Szczerba (1930–2024) | Politechnika Gdańska

Prof. Zbigniewa Szczerbę poznałem 35 lat temu. Znając Jego dokonania naukowe, liczne patenty, a przede wszystkim doświadczenie praktyczne i przemysłowe, zaproponowałem Mu współpracę na stanowisku prorektora ds. nauki. Nie bez znaczenia były także Jego poglądy na naszą ówczesną rzeczywistość i na znaczenie edukacji i nauki, a także spokój, rozsądek i rozwaga, wizja rozwoju Polski. Byliśmy pierwszymi rektorami wybranymi po zmianach politycznych 1989 roku w Polsce. Współpracowaliśmy blisko ze sobą przez dwie kadencje (1990–1996).

Był to okres bardzo trudnych zmian społecznych, związany z upodmiotowieniem społeczeństwa, wprowadzaniem zasad demokracji i praworządności, gospodarki rynkowej, koniecznością dostosowania uczelni do funkcjonowania w warunkach konkurencyjności w wymiarze krajowym i międzynarodowym. Jestem ogromnie wdzięczny prof. Szczerbie, bo w dużej mierze dzięki Niemu udało nam się sprostać tym wyzwaniom. Miał udział w tym, że uczelnia od początku była w pełni autonomiczna (ponad połowa wydziałów miała pełne prawa akademickie), a w ocenie ówczesnego Komitetu Badań Naukowych większość wydziałów otrzymała kategorię A (najwyższą ocenę wyników prowadzonych badań naukowych).

Działalność władz uczelni, w tym ogromne zaangażowanie prof. Zbigniewa Szczerby, zaowocowały między innymi rozwojem współpracy pomiędzy uczelniami naszego regionu, powołaniem Trójmiejskiej Akademickiej Sieci Komputerowej, informatyzacją, cyfryzacją i digitalizacją biblioteki, zmianami strukturalnymi i w zarządzaniu uczelnią czyniącymi ją bardziej efektywną, upodmiotowieniem wydziałów oraz przekazaniem im znacznych kompetencji. Wówczas też, po raz pierwszy w historii naszej uczelni, nawiązaliśmy do jej początków sięgających 1904 roku. W 1994 roku obchodziliśmy 90-lecie Politechniki Gdańskiej. Profesor Zbigniew Szczerba nie miał wątpliwości, że Politechnika Gdańska, ze swoimi korzeniami, jest częścią wspólnej historii i wspólnego dziedzictwa europejskiego. Profesor zdążył doczekać obchodów jej 120-lecia w tym roku.

Lata bezpośredniej współpracy, a potem częste spotkania po zakończeniu naszych kadencji rektorskich zbliżyły nas do siebie. Rozmawialiśmy nie tylko o nauce, edukacji, sprawach kaszubskich i pomorskich, o Polsce i Europie, ale też o naszych rodzinach. Korzystałem z Jego wiedzy i doświadczenia, pełniąc mandat senatora Rzeczypospolitej Polskiej. Miałem więc wiele okazji, by poznać prof. Zbigniewa Szczerbę przede wszystkim jako człowieka zasad, konsekwencji, wartości, człowieka bardzo wrażliwego na sprawy ludzkie i życzliwego, a także jako humanistę, interesującego się historią i filozofią.

Nie wszyscy wiedzieli o Jego licznych zainteresowaniach. Na przykład o Jego pasji do muzyki, do kultury antycznej, do podróży. Te pasje wynikały z czystej potrzeby serca, z pragnienia przeżywania piękna i potrzeby dzielenia się nim. Bliskim Profesora doskonale znany był Jego zachwyt nad światem. Na górskim szlaku lubił zatrzymywać się i, patrząc z zachwytem w dal, mówił, jaki świat jest piękny. Z uśmiechem obserwował pracę trzmieli na wiosennych kwiatach, zachwycał się budową pajęczyny na jesiennym drzewie.

Dobrze wiem, że Profesor był człowiekiem szczęśliwym i spełnionym zawodowo i rodzinnie. Miał ponadprzeciętne osiągnięcia naukowe i wdrożeniowe, przysłużył się dobrze Politechnice Gdańskiej, miał znaczący udział w rozwijaniu edukacji i nauki w Rzeczypospolitej Polskiej.

Prof. Zbigniew Szczerba powtarzał często, że wielkim wsparciem jest dla Niego rodzina, kochająca żona Zdzisława, dwójka dzieci, Maryla i Marek, czwórka wnuków i trójka prawnuków. Stąd czerpał siły do aktywnego działania, także dla dobra wspólnego.

Trwałe dokonania i pamięć o prof. Zbigniewie Szczerbie pozostaną z nami na zawsze.

Prof. dr hab. inż. Zbigniew Szczerba – naukowiec i nauczyciel akademicki. Urodził się w 1930 roku w Czeremsze. Szkołę średnią ukończył w Chełmie. Podjął studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Gdańskiej, gdzie uzyskał tytuł zawodowy inżyniera (1952), magistra (1956), a następnie stopnie naukowe doktora (1963), doktora habilitowanego (1977) oraz tytuł naukowy profesora (1979). W 1951 roku podjął pracę w Zakładach Budowy Sieci i Stacji Elektrycznych w Gdańsku, następnie w Zespole Elektrowni Gdynia, w którym został zastępcą głównego inżyniera. Po studiach magisterskich był zatrudniony w Pracowni Automatyki Instytutu Energetyki, gdzie kierowany przez Niego zespół opracował liczne typy układów regulatorów napięcia generatorów, między innymi dla okrętownictwa i elektrowni. Przez pięć lat pracował na stanowisku wicedyrektora w Instytucie Automatyki Systemów Energetycznych we Wrocławiu. Po powrocie do Gdańska objął funkcję kierownika Zakładu Elektroenergetyki Wydziału Elektrycznego Politechniki Gdańskiej. Przez dwie kadencje był dziekanem Wydziału Elektrycznego (1981–1987). Następnie został profesorem wizytującym na Uniwersytecie Technicznym w Oranie (1987–1990). Po powrocie do kraju na Politechnice Gdańskiej pełnił funkcję prorektora ds. nauki (1990–1996), powołując jednocześnie Katedrę Systemów Elektroenergetycznych. Na pełnoetatowym stanowisku profesora pracował do 2010 roku. Profesor zajmował się głównie automatyką w elektroenergetyce i systemami energetycznymi. Jest twórcą szkoły naukowej automatyki i sterowania w systemach elektroenergetycznych. Kierował realizacją dwóch wielkich projektów rządowych: „Hierarchiczna struktura sterowania w systemie elektroenergetycznym” i „Bezpieczeństwo elektroenergetyczne kraju”, w ramach konsorcjów politechnik z Gdańska, Warszawy, Wrocławia i Politechniki Śląskiej, pełniąc w nich funkcję kierownika i przewodniczącego rad naukowych. W tych projektach zrealizował szereg pomysłów rewolucjonizujących automatykę w polskiej elektroenergetyce. Jest autorem ponad 60 patentów i 250 prac naukowych, w większości wdrożonych. Publikował w sześciu językach. Był członkiem Komitetu Problemów Energetyki Polskiej Akademii Nauk, członkiem prezydium i przewodniczącym Sekcji Systemów Elektroenergetycznych Komitetu Elektrotechniki PAN, przedstawicielem Polski w Komitecie Międzynarodowej Rady ds. Systemów Elektroenergetycznych – Automatyka Elektroenergetyczna (CIGRE), a także członkiem wielu stowarzyszeń naukowych i technicznych oraz rad naukowych i redakcyjnych. Został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą, Krzyżem Oficerskim, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Złotą Odznaką „Zasłużony dla Energetyki”. Otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia. Wyróżniony Medalem za Zasługi dla Politechniki Gdańskiej, tytułem Honorowy Profesor Emeritus Politechniki Gdańskiej (2015) oraz tytułem Distinguished Member of CIGRE. Otrzymał Złotą Odznakę „Zasłużony dla Instytutu Energetyki”.

Edmund Wittbrodt
edmund.wittbrodt@pg.edu.pl