Wspomnienie o profesorze Włodzimierzu Zwierzykowskim | Politechnika Gdańska

Pogrzeb odbył się 6 grudnia na cmentarzu komunalnym w Sopocie. Podczas ceremonii pogrzebowej pożegnanie Profesora wygłosiła dziekan Wydziału Chemicznego prof. Agata Kot-Wasik. Przytoczyła najważniejsze osiągnięcia Profesora, zarówno naukowo-dydaktyczne, jak i organizacyjne. Wspomniała też o niedawnym jubileuszu Profesora, który został zorganizowany przez Radę Wydziału Chemicznego. Oto jej słowa: „Będziemy pamiętać Profesora Zwierzykowskiego jako człowieka wysokiej kultury i życzliwości, cieszącego się z każdej możliwości kontaktu ze środowiskiem akademickim, także gdy już przeszedł na emeryturę, czego dowód dał podczas jubileuszu Jego 90. urodzin”.

Jubileusz prof. Włodzimierza Zwierzykowskiego

Nie tak dawno, bo w dniu 4 czerwca 2019 roku, odbyło się posiedzenie Rady Wydziału Chemicznego, którego jednym z punktów było uhonorowanie prof. Włodzimierza Zwierzykowskiego z okazji jego 90. urodzin. Dziekan prof. Sławomir Milewski i prodziekani złożyli Jubilatowi życzenia w imieniu całej społeczności akademickiej wydziału. Kwiatami została uhonorowana także małżonka Profesora, prof. Irena Zwierzykowska, przed laty także pracująca na Wydziale Chemicznym. Wzruszony Profesor przypomniał, jak się zaczęła jego przygoda z Politechniką Gdańską i jak to dawniej wyglądało, gdy był zaangażowany
w pracę naukową i dydaktyczną, bo zmiany, które zaszły, są ogromne. Profesor cieszył się z tego, że wciąż możliwy jest Jego kontakt z naszą Alma Mater.

Początki edukacji

Włodzimierz Zwierzykowski urodził się 25 kwietnia 1929 roku w Bydgoszczy i tam spędził dzieciństwo i lata szkolne. Jak sam opowiadał, szczególnie trudny był okres okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej, gdyż na terenie Pomorza nauczanie w języku polskim było zakazane, wobec czego ukończył niemiecką szkołę powszechną (w 1943 r.). Ze względu na to, iż Niemcy zabraniali Polakom uczęszczać do szkół po ukończeniu 14 lat, musiał podjąć pracę. Toteż w 1944 roku zatrudnił się najpierw w ubezpieczalni jako goniec, a następnie w fabryce obuwia „Leo” w Bydgoszczy, gdzie pracował jako robotnik (luty−sierpień 1945 r.). Pracę tę przerwał, gdy zdał egzamin i został przyjęty do Państwowego Liceum i Gimnazjum Męskiego w Bydgoszczy im. Józefa Piłsudskiego. Warunkiem przyjęcia było m.in. zdanie egzaminu z języka łacińskiego. W szkole niemieckiej nie uczono tego języka. I wtedy ujawniły się uzdolnienia językowe kilkunastoletniego Włodka. Jak wspominał sam Profesor – „dostałem się do Liceum tylko dlatego, że zdołałem w ciągu miesiąca opanować materiał łaciny z całego roku nauki i zdałem ten egzamin, a co więcej – zostałem przyjęty od razu do drugiej klasy”. Te językowe uzdolnienia potwierdziły się w przyszłości – Profesor biegle znał język angielski, niemiecki i francuski, a w sposób bierny także język rosyjski. My, wychowankowie i współpracownicy Profesora, niejednokrotnie korzystaliśmy z jego doskonałej znajomości języka angielskiego, czy to przy pisaniu publikacji, czy też przygotowując ustne wystąpienia konferencyjne. Do dziś pamiętam całe godziny „treningu” wygłaszania referatów i cierpliwe poprawianie mojej wymowy przez Profesora.

Miejsce na całe życie – Politechnika Gdańska

Po ukończeniu liceum w 1950 roku Włodzimierz Zwierzykowski rozpoczął studia wyższe w Politechnice Gdańskiej na Wydziale Chemicznym. W roku 1954 uzyskał tytuł inżyniera i został zatrudniony jako asystent w Katedrze Chemii Organicznej, kierowanej przez prof. Leona Kamieńskiego. Równocześnie kontynuował studia magisterskie i w roku 1956 obronił pracę magisterską, wykonaną w Katedrze Technologii Tłuszczów pod kierunkiem prof. Henryka Niewiadomskiego. W tej katedrze został też zatrudniony i pracował w niej aż do przejścia na emeryturę, realizując kolejne szczeble kariery akademickiej, jako starszy asystent (1956−1962), adiunkt (1962–1966) i docent (1966–1969). Po reorganizacji Politechniki Gdańskiej został zatrudniony w Zakładzie Technologii Tłuszczów w Instytucie Chemii i Technologii Organicznej oraz Żywnościowej PG na stanowisku docenta (1969−1976) i profesora nadzwyczajnego (1977–1999). Od 1974 roku pełnił funkcję kierownika tegoż Zakładu. Po kolejnej reorganizacji Politechniki w 1991 roku i powrocie do struktury wydziałów i katedr został mianowany kierownikiem Katedry Technologii Tłuszczów i Detergentów. Pełnił tę funkcję do czasu przejścia na emeryturę w roku 1999. Prócz tego pełnił funkcję zastępcy dyrektora Instytutu ChiTOoŻ PG (1973−1975). Był dziekanem Wydziału Chemicznego PG (1975–1978) i prorektorem PG ds. rozwoju (1978−1981). W latach 1974−1975 pełnił funkcję przewodniczącego Gdańskiego Oddziału PTCh, a w latach 1984–1988 był przewodniczącym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku. Po przejściu na emeryturę w 1999 roku nie zaprzestał działalności naukowej i dydaktycznej, a zwłaszcza często był powoływany na recenzenta rozpraw habilitacyjnych, wniosków o tytuł profesora oraz wniosków grantowych. W 2014 roku otrzymał tytuł Profesor Emeritus, a w 2015 roku – Honorowy Profesor Emeritus PG.

Pasje naukowe

Tematyka badawcza, którą od początku pasjonował się prof. Zwierzykowski, dotyczyła wszelkich aspektów związanych z substancjami powierzchniowo czynnymi, a więc zarówno ich syntezy, badania właściwości fizykochemicznych, jak i szerokiego zastosowania w różnych dziedzinach technologii i życia codziennego. Świadczy o tym już temat jego pracy magisterskiej „Środki powierzchniowo czynne kationoaktywne z syntetycznych kwasów tłuszczowych produkcji krajowej”. Po zatrudnieniu na etacie asystenta prowadził badania nad konduktometryczną metodą miareczkowania powierzchniowo czynnych substancji anionoaktywnych o grupach sulfonowych i sulfoestrowych, a także badania przewodnictwa właściwego i lepkości ich roztworów. Pracował także nad syntezą i oceną właściwości produktów uzyskiwanych przez sulfonowanie alkilobenzenu trójtlenkiem siarki. Wyniki były prezentowane podczas różnych konferencji naukowych, międzynarodowych i krajowych, a ich część stała się podstawą do opracowania rozprawy doktorskiej pt. „Nowa metoda konduktometrycznego miareczkowania anionoaktywnych substancji powierzchniowo czynnych”. Na jej podstawie Rada Wydziału Chemicznego PG w dniu 27 czerwca 1962 roku nadała mu stopień naukowy doktora nauk technicznych. Promotorem był prof. Henryk Niewiadomski, a recenzentami profesorowie Tadeusz Pompowski i Bogdan Kamieński.
Kontynuacja badań dotyczących właściwości związków powierzchniowo aktywnych i uzyskane w tej tematyce wyniki skierowały uwagę Profesora na ich zachowanie się na swobodnej powierzchni roztworów wodnych. W szeregu prac z tej tematyki opisał współdziałanie cząsteczek na granicach faz, uwzględniając siły kulombowskiego odpychania i przyciągania typu van der Waalsa-Londona. Dalsze prace dotyczyły wyjaśnienia zależności między potencjałem termodynamicznym adsorpcji oraz potencjałem powstawania micel w wodnych roztworach surfaktantów. Badał też wpływ słabych elektrolitów na adsorpcję
i micelizację. Wykazał, że oddziaływania między cząsteczkami surfaktantów na granicach faz są identyczne jak ich oddziaływania w tworzących się wewnątrz roztworu micelach. Prace te stały się podstawą rozprawy habilitacyjnej pod tytułem: „Swobodna energia adsorpcji siarczanów alkilowych na granicy faz powietrze-woda”. Recenzentami rozprawy byli prof. H. Niewiadomski, prof. W. Tomassi, prof. Z. Sokalski, prof. M. Puchalik, a stopień doktora habilitowanego nadano w 1965 roku. Drugą dziedziną zainteresowań prof. Zwierzykowskiego była, rozwijana także od początku jego działalności naukowej, technologia tłuszczów. Obie dziedziny ze sobą ściśle się łączyły. W tym zakresie Profesor realizował badania dotyczące chemii i technologii tłuszczów zarówno jadalnych, jak i technicznych. Badał m.in. przydatność krajowych olejów lnianki, rzepaku, słonecznika i kartranu, a także możliwość wykorzystania destylacji molekularnej do frakcjonowania ich składników oraz rafinacji. Podstawowym surowcem olejarskim w tym okresie w Polsce był olej rzepakowy, toteż ten olej stanowił przedmiot większości projektów badawczych. Głównym składnikiem oleju rzepakowego uprawianego w tamtym czasie był kwas erukowy, uznawany przez żywieniowców za niekorzystny dla organizmu. Dlatego też ukierunkowanie badań na chemizację tego kwasu było uzasadnione. W zespole prof. Zwierzykowskiego badano m.in. glicerolizę oleju rzepakowego, jego uwodornienie, a także przemiany chemiczne w celu otrzymania produktów do rozmaitych zastosowań przemysłowych. Dzięki szczegółowemu przebadaniu różnych aspektów procesu glicerolizy opracowano m.in. parametry otrzymywania emulgatorów o pożądanym składzie (kontrolowana zawartość mono- i diglicerydów w mieszaninie), co miało istotne znaczenie praktyczne.

Kolejny cykl badań stanowiły prace dotyczące przemian oksydacyjnych lipidów. Obejmowały one zarówno naturalne procesy, takie jak autooksydacja tłuszczów, jak i chemiczne przemiany, np. podczas ozonolizy. Tematyka ta miała istotne znaczenie praktyczne. W ramach projektu badawczego nad autooksydacją tłuszczów prof. Zwierzykowski współpracował z Departamentem Rolnictwa Stanów Zjednoczonych. W badaniach tych opracowano oryginalną metodykę oceny kinetyki i termodynamiki autooksydacji estrów metylowych kwasów tłuszczowych. Na tej podstawie możliwe stało się scharakteryzowanie podatności tłuszczów na ich psucie się w procesie tzw. jełczenia, a także pozwoliło na dobór odpowiednich przeciwutleniaczy, opóźniających i spowalniających ten niekorzystny proces. Badania te zostały wyróżnione nagrodą V Wydziału PAN.

Dalsze rozwinięcie badań z zakresu chemizacji tłuszczów dotyczyło ozonolizy kwasów tłuszczowych (zwłaszcza kwasu erukowego), opracowania parametrów tego procesu i separacji produktów, w tym dwukarboksylowego kwasu brasylowego, który następnie mógł być poddawany poliestryfikacji różnymi diolami. Uzyskane w ten sposób poliestry można było zastosować do otrzymywania poliuretanów. Wykazano, że tego typu półprodukty podnoszą odporność hydrolityczną otrzymanych tworzyw poliuretanowych. Jest to więc kolejna dziedzina badań, o znacznym praktycznym aspekcie. Wyniki uzyskane w badaniach nad związkami powierzchniowo czynnymi także stały się inspiracją do poszukiwań w kierunku praktycznego wykorzystania ich właściwości fizykochemicznych. Znalazło to odzwierciedlenie m.in. w pracach poświęconych procesowi wypieniania. Większość surfaktantów jest trudno biodegradowalna, więc przedostając się ze ściekami do środowiska wodnego, zanieczyszczają je. Stąd uzasadnione było poszukiwanie innych sposobów pozbywania się tych zanieczyszczeń, a fizyczna metoda, jaką jest wypienianie, doskonale się może do tego nadawać. W zespole prof. Zwierzykowskiego prowadzono doświadczenia nad modyfikowaniem parametrów tego procesu w celu optymalizacji efektów usunięcia różnego typu surfaktantów, zwłaszcza tych najbardziej szkodliwych, a więc oksyetylenowanych nonylofenoli. Wyniki tych badań zostały opublikowane w wielu publikacjach, m.in. w „Separation Science”, i były szeroko prezentowane podczas licznych konferencji naukowych. Zostały także przytoczone w monografii J.J. Bikermana – Foams, Springer-Verlag, 1973.

Kolejnym kierunkiem praktycznego wykorzystania właściwości surfaktantów było ich wykorzystanie do frakcjonowania kwasów tłuszczowych. W cyklu publikacji z tej tematyki opisano sposób doboru warunków frakcjonowania, dzięki wykorzystaniu różnic w zwilżalności stałych kwasów tłuszczowych wodnymi roztworami odpowiednio dobranych surfaktantów. Stwierdzono, że właściwym kryterium jest kąt zwilżania stałych kwasów tłuszczowych przez wodne roztwory surfaktantów, a stopień zwilżania powiązano ze stopniem nienasycenia kwasów tłuszczowych i ich strukturą. Wykazano między innymi, że zwilżalność izomerów cis i trans nienasyconych kwasów tłuszczowych różni się zasadniczo, a co więcej, że zwilżalność izomerów trans jest podobna do zwilżalności kwasów nasyconych, co wynika z podobieństwa ich struktur krystalicznych, jak to wykazały badania rentgenograficzne. W oparciu o wyniki tych badań wskazano drogę racjonalnego doboru związków powierzchniowo czynnych do frakcjonowania kwasów tłuszczowych.

Osiągnięcia

Włodzimierz Zwierzykowski uzyskał tytuł naukowy profesora w roku 1977, a deklarowana przez niego dyscyplina naukowa to chemia i technologia tłuszczów i środków powierzchniowo czynnych, zaś specjalność naukowa to fizykochemia zjawisk powierzchniowych, lipidów i procesów technologii tłuszczów.
Cały dorobek prof. Zwierzykowskiego jest świadectwem jego racjonalnego podejścia do pracy naukowej, gdzie badania teoretyczne ściśle wiążą się z wykorzystaniem ich wyników w praktyce przemysłowej. Tematykę badawczą dobierał m.in. w oparciu o potrzeby gospodarki. Doskonale powiązał właściwości fizykochemiczne surfaktantów oraz właściwości fizyczne i chemiczne tłuszczów z potrzebą rozwijania technologii otrzymywania nowych produktów dla sektora tłuszczowego, chemii gospodarczej, przemysłu farb i lakierów, przemysłu tworzyw sztucznych czy wreszcie dla ochrony środowiska.
W pracy badawczej Profesor ściśle współpracował z zakładami przemysłu tłuszczowego i chemii gospodarczej, a także z instytutami badawczymi tych sektorów. Niektóre z opracowanych technologii znalazły zastosowanie w przemyśle. Można wymienić otrzymywanie estrów kwasu brasylowego jako zmiękczaczy dla polichlorku winylu lub ich wykorzystanie do produkcji poliuretanów. Przebadano naturalne przemiany tłuszczów w odniesieniu do tłuszczów odpadowych, ale także dla oleju rzepakowego, podczas różnych procesów technologicznych, jak np. destylacji. Zespół pod kierownictwem prof. Zwierzykowskiego opracował dla Instytutu Chemii Przemysłowej technologię chemicznej utylizacji tłuszczów rybnych. Dla Przemysłu Farb i Lakierów prowadził badanie zwilżalności powierzchni metalowych materiałami malarskimi w celu zoptymalizowania sposobu przygotowania podłoża przed nanoszeniem farb. W przemyśle znalazło też zastosowanie wykorzystanie roztworów surfaktantów do frakcjonowania kwasów tłuszczowych, opracowane przez zespół Profesora.
Oprócz współpracy z przemysłem Profesor ściśle współpracował z wieloma ośrodkami naukowymi w Polsce, ale także z naukowcami z wielu ośrodków z Niemiec, Czechosłowacji, ZSRR, Bułgarii, Francji, USA. Był organizatorem lub współorganizatorem wielu konferencji krajowych i międzynarodowych. Był członkiem rad naukowych Instytutu Fizykochemii Powierzchni i Katalizy PAN, Instytutu Chemii Przemysłowej oraz Instytutu Przemysłu Mięsnego i Tłuszczowego. Był też członkiem Komitetu Technologii i Chemii Żywności PAN, członkiem Komisji Fizykochemii Powierzchni Oddziału PAN w Krakowie, a także Przewodniczącym Gdańskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Chemicznego. W dorobku swym posiadał ponad 220 pozycji naukowych, w tym siedem patentów. Wypromował siedmiu doktorów, z których dwie osoby uzyskały stopień doktora habilitowanego, a dwie osoby tytuły profesorskie.

Był recenzentem kilkudziesięciu rozpraw doktorskich i rozpraw habilitacyjnych oraz kilku wniosków o tytuł profesora. Recenzował też wiele wniosków grantowych, nawet gdy był już na emeryturze. Za osiągnięcia naukowo-badawcze prof. Zwierzykowski otrzymywał wielokrotnie Nagrody Rektora PG, a ponadto nagrody: Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego (1967), Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska (1972), Wydziału Nauk Rolniczych i Leśnych PAN (1971). Inne odznaczenia to Srebrny Krzyż Zasługi (1970), Złoty Krzyż Zasługi (1974), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1989), Medal Pamiątkowy Politechniki Gdańskiej (2010), Tytuł Honorowy Profesor Emeritus PG (2015), Złoty Medal za zasługi dla Politechniki Gdańskiej (2017).

Pasje nienaukowe

Profesor miał zawsze doskonałą kondycję fizyczną, co z pewnością zawdzięczał stylowi życia, w którym sporo czasu poświęcał na sport. Przede wszystkim narciarstwo zjazdowe, które uprawiał regularnie, a towarzyszyła mu żona. Co roku zaczynali sezon w Tatrach. Najczęściej mieszkali w Murowańcu i zjeżdżali z Kasprowego. My, współpracownicy, bardzo ceniliśmy te wyjazdy Profesora, gdyż miał tam sporo wolnego czasu po nartach, aby przeczytać nasze opracowania, czy to publikacji, czy rozpraw doktorskich. Po Jego powrocie otrzymywaliśmy poprawiony tekst. Te wyjazdy w Tatry to zwykle była „zaprawa” przed wyjazdem na narty do Szwajcarii, gdzie mieszka córka państwa Zwierzykowskich. I tam kontynuowali wspólnie narciarskie szaleństwo. Z podziwem słuchaliśmy opowieści o tych wyczynach, gdyż Profesor uprawiał ten sport aż do późnego wieku – 80 lat. Inną pasję stanowiło kajakarstwo. Pan Profesor razem z żoną, córką i pieskiem Tutsi oraz profesorem Niewiadomskim i jego żoną pływali kajakami po malowniczych polskich rzekach i jeziorach. Mieliśmy okazję obejrzeć niektóre z tych spływów, gdyż prof. Niewiadomski nakręcał filmy, które potem prezentował podczas spotkań katedralnych. Tak profesorowie spędzali letnie urlopy. Muszę przyznać, że przykład Profesora „zaraził” nas takim spędzaniem czasu, gdyż prawie wszyscy pracownicy katedry zaczęli jeździć na narty i na spływy kajakowe.
Wielką pasję Profesora stanowiła muzyka. Był wielbicielem muzyki klasycznej i stałym bywalcem koncertów Orkiestry Kameralnej Wojciecha Rajskiego w Sopocie. Dyrygent Rajski kiedyś mi powiedział, że prof. Zwierzykowski lubił z nim rozmawiać o muzyce i nie opuścił żadnego koncertu jego orkiestry. Wiedząc o tej pasji Profesora, władze wydziału ofiarowały mu z okazji 90. urodzin komplet 4 tomów „Lekcji muzyki” Piotra Orawskiego, co bardzo ucieszyło Jubilata.

Po owocach poznaje się drzewo (e fructu arbor cognoscitur)

W ośrodku wypoczynkowym Politechniki Gdańskiej we Wdzydzach Kiszewskich w dniach 1–3 października 2004 roku odbyło się spotkanie koleżeńskie pracowników wywodzących się z Katedry Chemii i Technologii Tłuszczów i Detergentów w 50. rocznicę założenia katedry przez prof. Henryka Niewiadomskiego. Jednym z celów spotkania było podziękowanie za wieloletnią współpracę pięciu pracownikom, którzy już odeszli na emeryturę. Byli to profesorowie Bronisław Drozdowski i Włodzimierz Zwierzykowski, doktorzy Janina Marcinkiewicz-Salmonowicz i Jan Sawicki oraz technik Krystyna Szeniman. W spotkaniu tym uczestniczył również dziekan Wydziału Chemicznego prof. Sławomir Milewski. Szanownym Emerytom wręczono pamiątkowe grafiki Politechniki Gdańskiej, natomiast prof. Zwierzykowski otrzymał od swych wychowanków pamiątkową plakietkę z następującą dedykacją:
„E FRUCTU ARBOR COGNOSCITUR; Panu profesorowi Włodzimierzowi Zwierzykowskiemu w podziękowaniu za wiele lat wspólnej pracy z wyrazami szacunku
wychowankowie i współpracownicy z Katedry Technologii Tłuszczów i Detergentów”. I właśnie o tych „owocach” Profesora chciałabym opowiedzieć.

Otóż trzeba się cofnąć do 1968 roku, gdy Profesor zorganizował w Katedrze Technologii Tłuszczów nową specjalizację – technologię tłuszczów technicznych (w katedrze istniała dotąd specjalizacja technologia tłuszczów jadalnych, kierowana przez prof. Niewiadomskiego). Zakres edukacji studentów w ramach tej nowej specjalizacji obejmował technologię mydła i innych środków powierzchniowo czynnych oraz farb i lakierów. W owym czasie był to w Polsce jedyny kierunek kształcenia studentów w takim zakresie, a potrzeby na rynku pracy istniały ogromne. W ramach specjalności technologii tłuszczów i detergentów Profesor kierował około 100 pracami magisterskimi. Dzięki temu katedra zapewniła wykształconych absolwentów dla zakładów produkujących detergenty, kosmetyki, tłuszcze techniczne i tzw. chemię gospodarczą. Wielu z tych absolwentów pełniło także kierownicze stanowiska. Było to nieocenione dla polskiej gospodarki.
Z kolei bardzo istotnymi dla nauki „owocami” są doktorzy wypromowani w Politechnice Gdańskiej pod kierunkiem prof. Zwierzykowskiego. Są to następujące osoby: Krystyna Mędrzycka (1973), Barbara Igielska-Ślęzak (1974), Eleonora Ledóchowska (1976), Anna Górska (1978), Halina Szeląg (1979), Donata Konopacka-Łyskawa (2000), Zbigniew Barański (2004). Z siedmiu wypromowanych doktorów dwie osoby uzyskały stopień doktora habilitowanego (E. Ledóchowska i D. Konopacka-Łyskawa) i dwie osoby tytuły profesorskie (K. Mędrzycka i H. Szeląg), które po przejściu Profesora na emeryturę objęły po nim kolejno kierownictwo katedry. W kierowaniu katedrą chętnie udzielał cennych rad mniej doświadczonym koleżankom, co było korzystne dla rozwoju katedry i jej pozycji w środowisku naukowym.

I wreszcie należy wspomnieć o innych „wychowankach” Profesora. Stykałam się z nimi wielokrotnie podczas różnych konferencji i spotkań naukowych i widziałam, z jakim szacunkiem i szczerą sympatią odnosili się do Profesora. To ci, których dorobek oceniał jako recenzent, czy to ich rozpraw doktorskich, habilitacyjnych, czy wniosków o tytuł profesorski. Recenzji tych opracował bardzo wiele i w każdym przypadku z wielką życzliwością traktował młodszych naukowców, o czym oni nieraz wspominali.

Po śmierci prof. Zwierzykowskiego z wielu ośrodków w Polsce wpłynęły kondolencje wyrażające żal z Jego odejścia i z ogromną sympatią wspominające osobę Profesora. My wszyscy, bezpośrednio współpracujący z Profesorem, będziemy pamiętać, ile Mu zawdzięczamy, i serdecznie Go wspominać.

Opracowała Krystyna Mędrzycka
kbm@pg.edu.pl