Nauka ponad prestiż: o wartościach, etyce i odpowiedzialności badawczej | Politechnika Gdańska

Konferencja odbyła się 24 kwietnia na Politechnice Gdańskiej i skierowana była do pracowników zaangażowanych w badania naukowe i tematykę ochrony wartości intelektualnych. Wzięły w niej również udział władze uczelni.

 Wydarzenie rozpoczęło się wykładem „O wartościach w nauce, instrumentalizacji badań i pułapkach ekonomii prestiżu”, który gościnnie wygłosił prof. Dominik Antonowicz z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Profesor Antonowicz jest kierownikiem Katedry Badań nad Nauką i Szkolnictwem Wyższym instytutu Socjologii UMK.

– W pogoni za prestiżem, wśród wszechobecnych rankingów, które prowadzą instytucje zewnętrzne, narzucające uczelniom swoje kryteria, do których chcąc nie chcąc musimy się dostosowywać, w walce o punkty i publikacje czy wyniki ewaluacji gubimy często to, co w pracy naukowca jest najważniejsze – mówił naukowiec. – Brakuje nam ciekawości i chęci zbadania zjawisk, zrozumienia ich i opisania w sposób naukowy, ponieważ skupiamy się na rzeczach, które powinny być drugorzędne.

Profesor Antonowicz trafnie opisał mechanizmy które wpływają na funkcjonowanie szkół wyższych w Polsce i bezpośrednio na pracę badawczą. Mówił także m.in. o sposobach oceniania – instytucji i naukowców, które często determinują praktyki publikacyjne.

W drugiej części konferencji prof. Joanna Żukowska, rzecznik praw i wartości akademickich na Politechnice Gdańskiej poprowadziła debatę „Współczesne trendy i etyka w badaniach naukowych”, w której udział wzięli: Aleksandra Ławniczak, przewodnicząca Samorządu Doktorantów, prof. Aleksandra Parteka z Wydziału Zarządzania i Ekonomii, prof. Dariusz Mikielewicz, prorektor ds. nauki oraz prof. Sławomir Milewski, przewodniczący komisji ds. etyki badań naukowych. Wielowątkowa dyskusja dotyczyła m.in. szukania sposobu na niwelowanie nieuczciwych praktyk naukowych, wzmacniania rzetelności i odpowiedzialności za pracę badawczą.

Ostatnim punktem były warsztaty przygotowane i prowadzone przez Martę Jankowską i Tatianę Ilczyszyn z Centrum Analiz Strategicznych. Naukowczynie i naukowcy Politechniki Gdańskiej z różnych dziedzin nauki, wspólnie pracowali nad propozycjami rozwiązań, które mogą wspierać badaczy w przestrzeganiu zasad etycznych. Rozwiązania dotyczyły czterech obszarów: AI w badaniach, presji zarobkowej w kontekście rzetelności badań, postaw etycznych i odpowiedzialności akademickiej naukowców, trudności w zakresie ustalania współautorstwa.

Uczestnicy warsztatu zdefiniowali co oznacza dla nich etyka nauki. Następnie określi jakie wiążą się z tym wartości, potrzeby oraz konsekwencje braku realizacji tych wartości. W dalszej części warsztatu połączyli je z wyzwaniami projektowymi, aby docelowo wypracować propozycje rozwiązań.

Podczas warsztatów zastosowano elementy metody design thinking, która koncentruje się na potrzebach odbiorców, łączy ich potrzeby z celami organizacji. Pozwala również na włączanie różnych, często odmiennych perspektyw uczestników, tak aby powstały lepsze rozwiązania.