Zgodnie z art. 209. ust. 10 ustawy prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, który znalazł też odzwierciedlenie w §34 Regulaminu, doktorant szkoły doktorskiej nie może być zatrudniony jako nauczyciel akademicki ani pracownik naukowy. Zakaz ten obejmuje umowę o pracę, umowę zlecenia, umowę o dzieło, a także świadczenie usług z tego tytułu w ramach prowadzenia działalności gospodarczej.
Na podstawie nowelizacji ustawy, zgodnie z jej art. art. 203 ust. 1 pkt 5, naruszenie tego zakazu jest przesłanką do skreślenia doktoranta z listy doktorantów.
Powyższy zakaz nie dotyczy zatrudnienia doktoranta:
- w celu realizacji projektu badawczego,
- po ocenie śródokresowej zakończonej wynikiem pozytywnym,
- któremu nie przysługuje stypendium doktoranckie (dot. osób ze stopniem doktora).
Ustawa nie zakazuje też podejmowania zatrudnienia przez doktorantów w innym charakterze.
W przypadku zatrudnienia doktoranta na stanowisku nauczyciela akademickiego lub pracownika naukowego po ocenie śródokresowej w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, wysokość stypendium doktoranckiego wynosi 40% wysokości normalnie przysługującego stypendium.
Dodatkowo do ustawy prawo o szkolnictwie wyższym wprowadzony został nowy zapis uzależniający wypłatę stypendium od wysokości pobieranego wynagrodzenia w projektach.
Zgodnie z art. 209 ust. 1a ustawy, stypendium doktoranckiego nie otrzymuje doktorant pobierający wynagrodzenie w wysokości co najmniej 150% wysokości stypendium doktoranckiego z tytułu zatrudnienia w związku z realizacją projektu badawczego, przez podmiot prowadzący szkołę doktorską, w której kształci się doktorant, w okresie tego zatrudnienia. Przepisu art. 209 ust. 1a nie stosuje się do doktorantów, którzy zostali zatrudnieni w związku z realizacją projektu badawczego przed dniem 21 września 2021 r.
Oznacza to, że doktorant, który jest zatrudniony (etat, umowa cywilnoprawna lub działalność gospodarcza) w projekcie badawczym i który z tego tytułu osiąga wynagrodzenie (pod uwagę bierze się wynagrodzenie przysługujące z wszystkich takich projektów badawczych) wynoszące co najmniej 150% normalnej kwoty stypendium doktoranckiego (tj. kwota bazowa plus zwiększenie z tytułu roku kształcenia, ale bez ewentualnego zwiększenia z tytułu niepełnosprawności), nie ma prawa do stypendium. Oczywiście w grę wchodzą tyko umowy zawarte od dnia 21 września 2021 r., a weryfikacja wynagrodzenia następować będzie co miesiąc.
Kwota (łącznego) wynagrodzenia w projektach, która spowoduje zaprzestanie wypłaty stypendium doktoranckiego (I, II, III, IV rok od 21.09.2021), będzie różna w zależności od etapu i roku kształcenia.
Tabela 1 Zatrudnienie Stypendia (pdf, 125.57kB)Doktoranci zatrudnieni po ocenie śródokresowej (III i IV rok) na stanowisku pracownika naukowego lub nauczyciela akademickiego (w projekcie lub poza nim), w wymiarze przekraczającym połowę pełnego czasu pracy (1/2 etatu) mogą otrzymać stypendium doktoranckie w kwocie max. 40% jego normalnej wysokości, o ile nie są zatrudnieni w projekcie/projektach z wynagrodzeniem wynoszącym 150% wysokości stypendium j.w. lub więcej. Wysokość stypendium wynosi w takim przypadku:
Tabela 2 Zatrudnienie Stypendia (pdf, 127.08kB)Na mocy zmian wprowadzonych w ustawie PSWiN Ustawą z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1672) od 1.10.2023 nie obowiązuje zakaz zatrudniania doktorantów szkoły doktorskiej jako nauczycieli akademickich ani pracowników naukowych (uchylony został art. 209 ust. 10, a powiązany z nim art. 203 ust. 1 pkt 5 uległ zmianie). Ustawa nie zakazuje też podejmowania zatrudnienia przez doktorantów w innym charakterze.
Dodatkowo zmianie uległ zapis uzależniający wypłatę stypendium od wysokości pobieranego wynagrodzenia, który obecnie nie ogranicza się do projektów, a jedynie odnosi się do formy tego zatrudnienia.
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 209 ust. 1a ustawy PSWiN, od 1.10.2023:
Stypendium doktoranckie nie przysługuje doktorantowi, którego kształcenie w szkole doktorskiej wiąże się z obowiązkiem zatrudnienia w podmiocie prowadzącym szkołę doktorską:
1) na podstawie umowy o pracę;
2) z wynagrodzeniem, którego wysokość przekracza wysokość wynagrodzenia profesora”.
W związku z wprowadzoną nowelizacją przepisu art. 209 ust. 1a ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, brakiem przejrzystego uzasadnienia do wprowadzonych zmian, niewykształconego jeszcze orzecznictwa oraz stanowisk doktryny, należy przy stosowaniu znowelizowanego przepisu wziąć pod uwagę stanowisko opublikowane na internetowej stronie rządowej dot. szkół doktorskich (https://www.gov.pl/web/nauka/stypendium-doktoranckie).
Zgodnie z jego treścią czytamy:
"Stypendium doktoranckiego nie otrzymuje
- doktorant posiadający stopień doktora;
- doktorant, który otrzymał już stypendium doktoranckie w szkołach doktorskich przez łączny okres 4 lat (do okresu tego nie wlicza się okresu zawieszenia kształcenia oraz okresu kształcenia w szkole doktorskiej w przypadku, o którym mowa w art. 206 ust. 2 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce);
- doktorant, którego kształcenie w szkole doktorskiej wiąże się z obowiązkiem zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w podmiocie prowadzącym szkołę doktorską z wynagrodzeniem, którego miesięczna wysokość przekracza wysokość minimalnego miesięcznego wynagrodzenia profesora.
Zmiana została wprowadzona Ustawą z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1672) art. 13 pkt 15 lit. a. Należy podkreślić, że przesłanki wskazane w pkt 1 i 2 przepisu art. 209 ust. 1a (w brzmieniu od 1 października 2023 r.), mimo ich graficznego rozdzielenia średnikiem, należy stosować łącznie, bowiem intencją ustawodawcy było utrzymanie wyłączenia dotyczącego pobierania stypendium doktoranckiego tylko w stosunku do tych doktorantów, którzy z przyczyn niezależnych od podmiotu prowadzącego szkołę doktorską muszą zostać zatrudnieni na podstawie umowy o pracę przy przyjęciu do tej szkoły i równocześnie otrzymują z tego tytułu wynagrodzenie w wysokości przekraczającej wysokość wynagrodzenia profesora.
Przyjęta interpretacja zakłada, że stypendium doktoranckiego nie będzie otrzymywał doktorant, którego:
- kształcenie w szkole doktorskiej wiąże się z obowiązkiem zatrudnienia w podmiocie prowadzącym szkołę doktorską
- na podstawie o pracę z wynagrodzeniem, którego miesięczna wysokość przekracza wysokość minimalnego miesięcznego wynagrodzenia profesora (aktualnie 9 370,00 PLN brutto)
Taka sytuacja ma miejsce np. w przypadku zakwalifikowania doktoranta do udziału w unijnych programach MSCA: Doctoral Networks i Cofund (Doctoral Programmes), które wiążą się z obowiązkiem zawarcia z nim umowy o pracę w podmiocie prowadzącym szkołę doktorską”.
Powyższa zmiana umożliwi więc jednoczesne pobieranie stypendium oraz wynagrodzenia z tytułu udziału w projekcie lub grancie większej liczbie doktorantów.
Stypendium doktoranckie nie jest opodatkowane podatkiem dochodowym. Doktoranci kształcący się w szkołach doktorskich i pobierający stypendium doktoranckie są natomiast objęci obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym oraz wypadkowym. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne.
Doktorant może ubiegać się o kredyt studencki. Przepisy o kredytach studenckich stosuje się odpowiednio, z tym że:
- kredyt może otrzymać doktorant, który nie ukończył 35. roku życia;
- kredyt jest udzielany na okres kształcenia w szkole doktorskiej tylko raz, nie dłużej niż na 4 lata."
Mając na uwadze powyższe, niewykluczone jest, że stosowanie znowelizowanego przepisu 209 ust. 1a PSWiN dopiero wykształci praktyka, wobec pojawiającego się orzecznictwa sądowego, a także komentarzy doktryny.
Nie mniej, wobec opublikowanych ww. wyjaśnień na stronach rządowych wskazujących kierunek interpretacji tej zmiany, błędem nie powinno być zastosowanie się do jego treści.
