Szewalski Robert | Politechnika Gdańska

Treść strony

Szewalski Robert

Profesor. Pionier Politechniki Gdańskiej.

Rektor Politechniki Gdańskiej (1951-1954). 
Członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. 
Doktor honoris causa Politechniki Gdańskiej (1978) i Politechniki Poznańskiej (1987).

Robert Szewalski urodził się 16.08.1903 roku w Nisku n. Sanem (woj. podkarpackie). W 1921 roku ukończył X Państwowe Gimnazjum im. H. Sienkiewicza we Lwowie. Za uczestnictwo w obronie Lwowa podczas wojny polsko-radzieckiej został odznaczony. Następnie rozpoczął studia na Oddziale Maszynowym Wydziału  Mechanicznego Politechniki  Lwowskiej. 10.09.1929 roku ukończył kierunek konstrukcyjny, otrzymując stopień inżyniera mechanika na podstawie dyplomowego egzaminu ustnego, zdanego z wynikiem celującym.

Po uzyskaniu absolutorium pracował od 1927 roku jako asystent w Katedrze Mechaniki Technicznej, a po dyplomie przeszedł w 1929 roku jako starszy asystent do Katedry Turbin Parowych. Dzięki stypendium Funduszu Kultury Narodowej odbył roczny staż w latach 1930-1931 w fabryce turbin parowych zakładów Allgemeine Elektrizitats-Gesellschaft w Berlinie jako inżynier montażowy oraz w fabryce turbin „Maffei" w Monachium, gdzie na politechnice słuchał też wykładów wybitnych przedstawicieli nauk technicznych.

Po powrocie do Lwowa awansował na adiunkta (1931). W 1933 roku złożył rozprawę pt. „Zjawisko "tańczenia" regulatora i jego znaczenie dla dynamicznej sprawności regulacji” oraz zdał egzamin doktorski, a w 1935 roku otrzymał stopień doktora nauk technicznych. W 1937 roku odbył kolejny staż, pracując w montowni warsztatów mechanicznych zakładów Brown Boveri w Baden (Szwajcaria). W 1938 roku habilitował się na Politechnice Lwowskiej na podstawie rozprawy pt. „Projektowanie, ocena i wybór turbin parowych z uwzględnieniem ich ekonomiczności”, a w 1939 roku otrzymał stopień docenta. Wykładał projektowanie turbin parowych, regulatory i regulację maszyn. Zmobilizowany w 1939 roku, został przydzielony do 6. Pułku Lotniczego. Powrócił do Lwowa po klęsce wrześniowej. W Lwowskim Instytucie Politechnicznym (dawnej Politechnice) objął stanowisko profesora i kierownictwo nowo utworzonej Katedry Teorii Mechanizmów i Maszyn. Podczas niemieckiej okupacji Lwowa (1942-1944) pracował jako kierownik warsztatu przyrządów laboratoryjnych. W 1944 roku powrócił na uczelnię, by ponownie objąć stanowisko profesora i kierownika Katedry Teorii Mechanizmów i Maszyn, a ponadto kierownictwo Katedry Turbin Parowych.

W październiku 1945 roku opuścił Lwów, zaproszony przez rektora Politechniki Gdańskiej (PG) do objęcia jako profesor nadzwyczajny kierownictwa Katedry Turbin Parowych, Spalinowych i Sprężarek Wirnikowych na Wydziale Budowy Okrętów PG. Nominację na profesora zwyczajnego otrzymał 14.01.1949 roku. W latach 1946-1947 przebywał w Stanach Zjednoczonych i krótko w Anglii, by poznać najnowsze osiągnięcia techniki turbinowej. Po powrocie zorganizował Biuro Turbinowe i został jego dyrektorem. Dwukrotnie wyjeżdżał jako ekspert do Szwajcarii. Był doradcą technicznym w zakresie turbin i turbosprężarek w Zakładach Mechanicznych im. K. Świerczewskiego w Elblągu (później Zamechu) oraz kierownikiem Biura Konstrukcji Turbin w Elblągu przy Zakładzie Turbin PG w Gdańsku (od 1951). Od 1948 roku kierował Zakładem Cieplnych Maszyn Wirnikowych  w Gdańsku. W latach 1947-1949 wykładał również na Politechnice Wrocławskiej, na której zorganizował  Katedrę Turbin. W latach 1950-1952 był dziekanem Wydziału Budowy Okrętów PG oraz takiegoż wydziału w Wieczorowej Szkole Inżynierskiej NOT. Od 5.12.1951 do 1.04.1954 roku pełnił funkcję rektora PG. Od maja 1952 roku zastępca przewodniczącego Komitetu Budowy Maszyn PAN, od października 1953 kierownik Zakładu Maszyn Wirnikowych PAN, był czynnym uczestnikiem wielu zjazdów i konferencji. Członek rzeczywisty PAN, dyrektor Instytutu Maszyn Przepływowych PAN, członek  Rady Nauki  i Techniki Komitetu Nauki i Techniki (KNiT), Komisji Głównej Energetyki KNiT, organów doradczych Ministerstwa  Oświaty i Szkolnictwa Wyższego: Rady Naukowej  Instytutu Budownictwa Wodnego PAN, Rady Techniczno-Naukowej Instytutu Techniki Cieplnej i Instytutu Automatyki Systemów Energetycznych.

Był twórcą Nagrody Naukowej miasta Gdańska im. Jana Heweliusza  i długoletnim przewodniczącym Kapituły tej nagrody. Udekorowany wieloma orderami i odznaczeniami, między innymi Krzyżem Oficerskim (1954) i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1959) oraz Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1974) i I klasy (1983). W 1980 roku otrzymał za całokształt działalności naukowej indywidualną Państwową Nagrodę Naukową I stopnia. W 1978 roku otrzymał tytuł i godność doktora honoris causa Politechniki Gdańskiej, a w 1987 roku Politechniki Poznańskiej. W 1988 roku otrzymał Medal im. Mikołaja Kopernika i został wpisany do Księgi honorowej zasłużonych dla ziemi gdańskiej. Był autorem  ponad  200 publikacji naukowych, z których do najważniejszych należą „Problemy rozwoju techniki energetycznej” (1977) oraz podręcznik „Teoria mechanizmów” (1959). 30.09.1973 roku przeszedł na emeryturę.

Zmarł 9.02.1993 roku w Gdańsku. Został pochowany na cmentarzu Srebrzysko. W 2003 roku Instytut Maszyn Przepływowych PAN w Gdańsku otrzymał jego imię.