Pracownik nauki pracujący na rzecz gospodarki i społeczeństwa.
Absolwent Wydziału Mechanicznego (obecnie Wydziału Inżynierii Mechanicznej i Okrętownictwa) Politechniki Gdańskiej. Profesor nauk technicznych, specjalista z zakresu oceny trwałości i wytrzymałości materiałów i elementów konstrukcyjnych. Organizator życia akademickiego w Bydgoszczy, były rektor oraz doktor honoris causa Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy.
Józef Szala urodził się 7 grudnia 1938 roku w Smolarach. W 1961 roku ukończył studia wyższe na Wydziale Maszynowym Politechniki Gdańskiej w specjalności maszyny cieplne tłokowe. Pracę doktorską pt. „Zastosowanie wybranych metod aproksymacji losowych zmian naprężeń do wyznaczania trwałości zmęczeniowej” obronił w 1975 roku na Wydziale Maszyn Roboczych i Pojazdów Politechniki Poznańskiej, a dysertację habilitacyjną „Ocena trwałości zmęczeniowej elementów maszyn w warunkach obciążeń losowych i programowych” w 1981 roku na Politechnice Warszawskiej. Za wybitne osiągnięcia naukowe w 1987 roku otrzymał tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego.
W latach 1961–1963 pracował na stanowisku konstruktora maszyn budowlanych, a od roku 1963 do 1966 był oficerem mechanikiem chłodni na trawlerach przetwórniach w Przedsiębiorstwie Połowów Dalekomorskich „Dalmor”. W tym czasie został dwukrotnie oddelegowany do Stoczni Gdańskiej, gdzie pełnił funkcję inspektora nadzoru budowy trawlerów.
Od 1966 roku pracuje w Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy (ówczesnej Wyższej Szkole Inżynierskiej) na Wydziale Mechanicznym, kolejno na stanowiskach asystenta (1966–1967), lektora (1967–1969), wykładowcy (1969–1975), adiunkta (1975–1982), docenta (1982–1988), profesora nadzwyczajnego (1988–1991), profesora prof. dr hab. inż. Józef Szala zwyczajnego (1991–1998), profesora (od 1998). Od 1982 roku jest kierownikiem Katedry Podstaw Konstrukcji Maszyn na tym wydziale. W latach 1981–1984 był prodziekanem do spraw nauki Wydziału Mechanicznego. W 1990 roku został wybrany na rektora Akademii Techniczno-Rolniczej i pełnił tę funkcję do 1993 roku.
Poza podstawowym zatrudnieniem w swojej macierzystej uczelni związany był także z innymi jednostkami. W latach 1985–1990 pracował na Politechnice Gdańskiej, najpierw jako docent, następnie profesor nadzwyczajny w Katedrze Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn. Od 1995 roku jest pracuje również jako profesor w Instytucie Lotnictwa w Warszawie.
Jego główne zainteresowania naukowe dotyczą problematyki badań zmęczeniowych materiałów i konstrukcji oraz problematyki konstrukcji maszyn i urządzeń. Jest twórcą oryginalnych metod programowanych badań trwałości zmęczeniowej elementów konstrukcyjnych i określenia warunków tych badań (w zakresie badań doświadczalnych) oraz oryginalnych hipotez sumowania uszkodzeń zmęczeniowych opartych na liniach stałych uszkodzeń zmęczeniowych (w zakresie badań teoretycznych). W tym zakresie opublikował ponad 161 prac, w tym dwie książki, sześć monografii książkowych, siedem podręczników akademickich i dwie rozprawy. Jest między innymi współautorem monografii „Ocena stanu zmęczenia materiału w diagnostyce maszyn i urządzeń” (2008). Stworzył szkołę naukową z zakresu zmęczeniowego pękania materiałów i konstrukcji. Wypromował siedmiu doktorów, recenzował wiele rozpraw doktorskich i habilitacyjnych oraz dokonał oceny dorobku naukowego czterech kandydatów do tytułu profesora.
Był członkiem Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego (1985–1990) oraz Komitetu Badań Naukowych, najpierw w Sekcji Mechaniki w Budowie i Eksploatacji Maszyn (1991–1997), później Sekcji Eksploatacji, Wibroakustyki i Diagnostyki Maszyn i Systemów (1994–1997), oraz osobą wielokrotnie powoływaną w skład recenzentów Komitetu Badań Naukowych oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Za osiągnięcia naukowe, dydaktyczne i organizacyjne otrzymał liczne nagrody i wyróżnienia, między innymi nagrody Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministra Edukacji Narodowej, prezesa Polskiej Akademii Nauk (1997 i 2007), Medal im. prof. Stefana Ziemby (2000), Medal im. prof. Jerzego Doerffera (2006), Medal im. prof. Stanisława Kocańdy (2008), złote medale „Brussels Eureka” (2000 i 2002) na światowej wystawie innowacji za współautorstwo opracowania automatycznego ekstensometru laserowego.
Został wyróżniony Złotym Krzyżem Zasługi (1986), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (2004), Srebrną i Złotą Odznaką Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Mechaników Polskich. W 2009 roku otrzymał godność doktora honoris causa Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego im. J. J. Śniadeckich w Bydgoszczy, a w 2014 Politechniki Opolskiej.
