Tydzień Otwartego Dostępu 2023 | Politechnika Gdańska

Komercjalizacja w żadnym razie nie stoi w sprzeczności z nauką otwartą i działającą na rzecz ogółu społeczeństwa. Co więcej, wymierne zyski z uzyskanych wyników, społeczeństwo jest w stanie uzyskać dopiero, kiedy dany projekt zostanie wdrożony w życie na masową skalę. Warto przy tym pamiętać, że uczelnie wyższe oraz inne instytucje naukowe nie posiadają funduszów ani odpowiedniej infrastruktury koniecznej do wdrożenia poszczególnych rozwiązań. Dopiero zabezpieczenie wyników badań oraz wybór inwestorów posiadających zasoby oraz doświadczenie mogą zaowocować korzyściami dla wszystkich.
 
Więcej relacjach nauki i biznesu można przeczytać w artykułach:

• https://doi.org/10.3389/frma.2020.588331
• https://doi.org/10.1093/eurpub/ckac033

Można by przypuszczać, że wszelkie wyniki badań, które składają się na powstanie nowego rozwiązania o charakterze technicznym nie powinny być udostępniane innym, przynajmniej do czasu potwierdzenia wyłączności praw do tego rozwiązania, np. poprzez uzyskanie patentu bądź zarejestrowania wzoru użytkowego. W rzeczywistości jednak opublikować takie dane badawcze możemy o wiele wcześniej, ponieważ samo zgłoszenie w Urzędzie Patentowym RP, jeśli będzie prawidłowe pod względem formalnym, stanowi początek ochrony dla wszystkich danych w nim zawartych i wynosi odpowiednio 20 lat dla patentu i 10 lat dla prawa ochronnego. Należy pamiętać, że w przypadku naruszenia tej ochrony, swoich praw będzie można dochodzić tylko jeśli patent bądź ochrona wzoru użytkowego zostanie przyznana, jednak takie zasygnalizowanie wszczęcia procedury ochronnej pozwala na publikowanie danych w repozytoriach lub w postaci artykułów naukowych.

Chociaż każdy przypadek jest inny, to zawsze należy pamiętać o kolejności podejmowanych działań tzn. zgłoszenie do Urzędu Patentowego zawsze powinno nastąpić przed upowszechnieniem wyników poprzez kanały komunikacji naukowej.

Więcej informacji o procedurach z tym związanych można przeczytać na stronie Urzędu Patentowego RP. Warto pamiętać, że kwestie tego, o jaką formę ochrony powinniśmy wnioskować, jaki powinien być jej zakres i jakie wymogi danej procedury należy spełnić, są kluczowe dla pozytywnego rozpatrzenia zgłoszenia. Stąd też pierwszym krokiem powinno być nawiązanie kontaktu z Centrum Transferu Technologii na Politechnice Gdańskiej, którzy pomogą właściwie zabezpieczyć efekty badań naukowych.

Głównym celem prawa patentowego jest wspieranie postępu technicznego i innowacyjności. Patent daje wynalazcy wyłączne prawo do korzystania ze swojego wynalazku przez określony czas (zwykle 20 lat), w zamian za ujawnienie go publicznie. W ten sposób patent ma stymulować innowacyjność i inwestycje w badania i rozwój, a także umożliwić dostęp do nowej wiedzy i technologii. Jednak nie wszystkie dziedziny wiedzy i twórczości mają charakter techniczny i wymagają ochrony patentowej. Niektóre z nich mają raczej charakter abstrakcyjny, teoretyczny lub artystyczny i nie rozwiązują problemów technicznych. Inne z nich są związane z życiem ludzkim lub zwierzęcym i dotyczą kwestii etycznych, moralnych lub społecznych. Ochrona patentowa tych dziedzin mogłaby ograniczać wolność badań naukowych, edukacji, kultury lub zdrowia publicznego.

Dlatego prawo patentowe określa granice między tym, co jest uznawane za wynalazek techniczny podlegający ochronie patentowej, a tym, co jest uznawane za niemożliwe lub niedopuszczalne do opatentowania. Te granice mogą się różnić w zależności od kraju i systemu prawnego, dlatego przed ubieganiem się o patent należy sprawdzić obowiązujące przepisy i praktykę.

Niektóre wynalazki nie są opatentowane ze względu na dobro ogółu. Oto kilka przykładów:

• Lekarstwo na polio - W 1955 roku Jonas Salk opracował pierwszą skuteczną szczepionkę przeciwko polio. Zamiast opatentować swoje odkrycie, zdecydował się udostępnić je publicznie, aby jak najwięcej ludzi mogło skorzystać z jego wynalazku.
• Lekarstwo na raka piersi - W 2013 roku Indie odrzuciły wniosek firmy farmaceutycznej Novartis o opatentowanie leku przeciwnowotworowego Glivec, argumentując, że lek nie był wystarczająco innowacyjny i że jego cena była zbyt wysoka dla większości ludzi w Indiach.
• Ziarna ryżu - W 2001 roku firma Monsanto próbowała opatentować pewien rodzaj ziaren ryżu, który był odporny na szkodniki. Jednakże, po protestach ze strony społeczności naukowej i organizacji pozarządowych, patent został odrzucony ze względu na to, że ziarna ryżu były uważane za dobro ogółu.
• Leki przeciwko AIDS - W 2006 roku RPA odrzuciła wniosek firmy farmaceutycznej Abbott Laboratories o opatentowanie leku przeciwko AIDS, Kaletry. Rząd RPA uznał, że cena leku była zbyt wysoka i że opatentowanie leku uniemożliwiłoby innym firmom produkowanie tańszych generyków.