Tutoring – dlaczego edukacja spersonalizowana ma sens | Politechnika Gdańska

Edukacja masowa wyklucza indywidualne podejście do ucznia czy studenta. W wykładzie uczestniczy 300 studentów, w lekcji bierze udział 35 uczniów, a na seminarium może być nawet 15 dyplomantów. To powoduje, że nauczyciele nie są w stanie zapamiętać ich imion, nie mogą ich poznać, a tylko rzadko uda się pomóc, by stali się kimś lepszym. Edukacja koncentruje się na przekazywaniu wiedzy i nie ma czasu ani możliwości na rozwój postaw. Jednak to właśnie spersonalizowane podejście, jakie oferuje tutoring, może przynieść wiele korzyści. W tym artykule skupimy się na omówieniu, dlaczego edukacja spersonalizowana ma sens i jak tutoring wpisuje się w to podejście.

Edukacja masowa, znana z dużych grup lekcyjnych i zajęć w formie wykładów, skupia się na przekazywaniu wiedzy, nie pozostawiając czasu na rozwijanie umiejętności czy talentów słuchaczy. Masowy charakter nauczania nie pozwala na indywidualne podejście do ucznia czy studenta. W takiej rzeczywistości nauczyciele nie są w stanie zmotywować uczniów ani pomóc w ich rozwoju. Dla edukacji masowej ilość informacji i liczba uczestników wydają się ważniejsze niż jakość samego procesu dydaktycznego. Jednak doświadczenie pokazuje, że rozwinięcie potencjału intelektualnego i talentu uczestników jest warunkowane zindywidualizowaną relacją pomiędzy uczniem a nauczycielem, gdyż prowadzi do wzrostu jakości edukacji. Wielu z nas pamięta swoich mistrzów, którzy zaproponowali niespodziewane wyzwania i pomagali stawać się lepszymi. To właśnie ta specyficzna i unikalna relacja mistrz-uczeń prowadzi do wzrostu jakości edukacji. Tutoring jako forma spersonalizowanego nauczania odzwierciedla tę relację, umożliwiając uczenie się od mistrza w sposób bardziej efektywny.

Co to jest tutoring?

Tutoring to więcej niż zindywidualizowana edukacja, to spersonalizowane nauczanie, które jest dostosowane do indywidualnych potrzeb i celów ucznia. Nie skupia się wyłącznie na przekazywaniu wiedzy, ale także na rozwoju postaw, umiejętności i kunsztu. Tutoring integruje rozwój wiedzy, umiejętności i charakteru ucznia, tworząc kompleksowe podejście do edukacji. Tutoring to proces, w którym relacja między uczniem a nauczycielem odgrywa kluczową rolę. To proces, przez który przechodzi podopieczny / student / uczeń, ale to, jak ten proces przebiega, zależy od samego podopiecznego. Dzięki relacji ucznia i mistrza każdy z uczestników procesu stawia cele: tutor – dla ucznia / studenta, uczeń sam sobie, a także tutor sam sobie.

Kim jest tutor?

W potocznym rozumieniu często dochodzi do mylenia tutora z coachem lub mentorem. Należy pamiętać, że coach to termin pochodzący z języka francuskiego, ale także z języka węgierskiego od miasta Kocs, gdzie skonstruowano pierwszy w historii wóz. Dlaczego wóz? Bo coaching to w pewnym sensie przewiezienie z miejsca w miejsce. Jest to praca z podopiecznym, na jego zasobach, by ten rozwinął swój cały potencjał. Coach nie wie, ale pyta i pytania są głównymi narzędziami jego pracy. Mentor to imię przyjaciela Odyseusza, któremu ten powierzył opiekę nad swoim synem. Mentor to osoba bardziej doświadczona, która pokazuje podopiecznemu drogę i sposób, jak osiągać cele oraz odnosić sukcesy. Czyli mentor wie i mówi.

Tutor zaś to osoba, która nie tylko przekazuje wiedzę, ale też dba o całościowy rozwój ucznia. Ponadto nawiązuje dobrą relację opartą na szacunku, wolności i bezpieczeństwie. Organizuje regularne spotkania w dłuższym horyzoncie czasu, gdyż rozwój to proces, który wymaga czasu. Tutor wpływa na ucznia, by kształtować jego dobre nawyki i postawy. Tutor wie, mówi i pyta.

Tutoring rozwojowy – narzędzia

Tutoring może przybrać formę rozwojowego, naukowego lub być kombinacją obu. Warto zatem wiedzieć, jakie narzędzia można stosować do pracy z uczniem czy studentem. W tutoringu rozwojowym i naukowym ważnym narzędziem jest Cel, którego podłożem są wyzwania, przed którymi stoi młody człowiek, lub wartości, jakie wyznaje, ambicja czy choćby pasja. Tutor jest po to, aby pomóc określić lub doprecyzować cel strategiczny, czyli to, do czego podopieczny dąży, co chce osiągnąć, ale też pomóc w nazwaniu i uporządkowaniu celów operacyjnych, czyli co ucznia określa tu i teraz, jakie ma mocne strony, jakie umiejętności i predyspozycje, jaki temperament, jakie role pełni w otoczeniu. Aby pomóc w określaniu celów, można stosować takie narzędzia jak siatka celów, cele SMART czy choćby koło życia.

Może zdarzyć się tak, że uczeń (student) nie będzie pewny, czy ma jakieś mocne strony lub talenty. Tutor jest od tego, żeby pomóc mu je znaleźć. Generalna zasada w tutoringu jest podobna do tej, którą wykorzystuje się w coachingu. Pracujemy z podopiecznym „na zasobach”, czyli koncentrujemy się na tym, co jest i co jest w tym dobrego. Możemy zatem wykorzystać narzędzia pozwalające na odkrycie talentów, na szukanie mocnych stron (metoda SIGN) czy też na porządkowanie najważniejszych umiejętności za pomocą rankingu umiejętności.

Bardzo często zdarza się, że podopieczny wie, czego chce, wie nawet, co powinien zrobić, żeby osiągnąć swój cel, ale brakuje mu motywacji. Można zatem wykorzystać narzędzia typowo coachingowe pozwalające tę motywację w sobie znaleźć lub podnieść jej poziom. Dość dobry efekt w tym zakresie dają pytania kartezjańskie, ale niekiedy przełomem jest dopiero skala czy też piramida Diltsa. Te przykłady narzędzi i wyzwań, z którymi mierzą się podopieczni podczas tutoringu rozwojowego, nie wyczerpują zagadnienia. Prowadząc tego typu zajęcia, trzeba mieć świadomość, że prędzej czy później spotkamy się również z takimi tematami jak obawy i przekonania podopiecznych na swój temat.

Tutoring naukowy – narzędzia

W ramach tutoringu naukowego najpopularniejszym narzędziem wykorzystywanym przez tutorów jest esej. Są trzy rodzaje esejów: literacki, naukowy i tutorski. Esej literacki jest formą wypowiedzi, która rozwija elokwencję i erudycję. Stanowi swoisty popis kunsztu pisarskiego. Esej naukowy jest formą wypowiedzi, która opiera się na badaniach, a przedstawia opinie i punkt widzenia autora. Esej tutorski zaś to próba analizy argumentów i kontrargumentów. Jest subiektywną, wartościującą argumenty formą wypowiedzi. Dzięki spójnej i logicznej strukturze dotyka intrygującej tematyki i odpowiada na otwarte pytania, które mogą być niejednoznaczne, ale też problemowe i refleksyjne. Jego celem jest autorefleksja autora.

Refleksja to kolejne narzędzie tutoringu naukowego, które towarzyszy tutorowi i uczniowi przez cały proces. Warto i należy o nią pytać, by uczeń zastanowił się i przemyślał różne kwestie. Można zadawać uczniowi zadania domowe w postaci prowadzenia dziennika refleksji.

Innym narzędziem są pytania sokratejskie. Pytania te stanowią formę zdyscyplinowanego dialogu. Dzięki temu, że prowadzą refleksję w wielu kierunkach, można poznawać różne perspektywy, analizować złożone problemy i w efekcie podejmować lepsze decyzje. Ich zadaniem jest wyjaśnienie celu, zbadanie założeń. Ponadto oceniają argumenty i kontrargumenty, czyli dotykają przyczyn, badają perspektywę i punkt widzenia autora. Następnie pozwalają wyciągnąć wnioski i konsekwencje, ale także stawiają kolejne pytania, czyli pozwalają spojrzeć na problem z innej, czasem szerszej, perspektywy.

Miejsce tutoringu w edukacji

Tutoring naukowy i rozwojowy zagościł w programach studiów coraz większej liczby uczelni. Jest on realizowany często jako przedmiot do wyboru, podczas którego student pracuje indywidualnie z tutorem nad konkretnymi projektami, którymi mogą być przygotowanie artykułu naukowego, warsztatów czy badania naukowego. Tutoring rozwojowy jest wprowadzany już w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych, np. szkoły stowarzyszenia Sternik, Fundacja 10 Kwietnia, szkoły Lokomotywa.

Coraz więcej uczelni wprowadza tutoring do programów studiów. Takie uczelnie jak Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu proponują studentom tę formę kształcenia w ramach przedmiotów do wyboru (np. za 2 punkty ECTS). Wówczas w ciągu semestru student współpracuje z wybranym tutorem, realizując tutoring naukowy. Efektem pracy jest esej, artykuł naukowy, raport z badań lub doświadczeń.

Tutoring – dla kogo?

Należy podkreślić, że tutoring, czyli edukacja spersonalizowana, nie jest dla każdego, zarówno jeśli chodzi o studentów, jak i nauczycieli. Jest na pewno wymagającą formą edukacji i sprawdzi się u osób, które mają wyraźne cele i chęć osiągnięcia czegoś więcej niż tylko ukończenie danego etapu edukacji. Podopiecznemu, który ma dużą samoświadomość, czyli ma chęć i wie, czego chce, można zaproponować tutoring naukowy. Student, który chce, ale nie wie dokładnie czego, powinien zacząć od tutoringu rozwojowego. W końcu można zaproponować wersję mieszaną, gdyż nigdy nie wiadomo, co spotka nas po drodze do celu.

Tutoring jest też wymagający dla nauczycieli, którzy poświęcają dużo czasu na zbudowanie relacji z podopiecznym. Relacji opartej na wzajemnym zaufaniu i szacunku. Czy warto zatem pracować ze studentem metodą tutoringu ? Naszym zdaniem warto. Możliwość patrzenia na rozwój młodego człowieka, który dokonuje się w ciągu semestru czy dwóch, na to, jak podopieczny potem radzi sobie na studiach czy w życiu, jest bezcenna.

Podsumowanie

Edukacja spersonalizowana, w którą wpisuje się tutoring, jest kluczem do rozwijania potencjału uczniów i studentów w sposób wyjątkowy. Tradycyjny model nauczania masowego nie spełnia indywidualnych potrzeb ucznia. Tutoring, jako forma nauki oparta na relacji mistrz-uczeń, umożliwia skupienie się nie tylko na przekazywaniu wiedzy, lecz także na rozwijaniu postaw, umiejętności i kunsztu. To podejście pozwala uczniom odnosić sukcesy, odkrywać swoje talenty, osiągać cele i rozwijać się jako osoby. Dlatego edukacja spersonalizowana ma sens i warto dążyć do jej promowania w systemie edukacyjnym.

Oto, co o tutoringu mówią nasi podopieczni, którzy ukończyli kierunek analityka gospodarcza i na ostatnim roku studiów mieli możliwość uczestniczenia w zajęciach tutoringowych:

• „Udział w programie tutoringowym pozwolił mi odkryć, które tematy poznawane w trakcie studiów są dla mnie najbardziej interesujące, dzięki czemu byłem w stanie wybrać najbardziej adekwatny temat mojej pracy licencjackiej. Niezwykle pomocne okazały się również spotkania z tutorką, dzięki którym mogłem lepiej rozplanować etapy powstawania mojej pracy oraz na bieżąco konsultować się w razie wszelkich trudności.” Mateusz Surowiec
• „Tutoring nie tylko pomógł mi w samym pisaniu pracy licencjackiej i pokonaniu przeciwności, które pojawiły się po drodze, ale także z pomocą tutorki udało mi się poznać i wykorzystać swoje mocne strony w codziennym życiu. Ponadto, dzięki bliskim relacjom z tutorką, zdobyłam pewność siebie i odwagę do wprowadzenia zaplanowanej ścieżki swojego rozwoju naukowego w życie.” Julia Sowińska
• „Tutoring pomógł mi rozwijać moje zainteresowania w tematyce finansów i gospodarki w Japonii. Miałem bardzo duże wsparcie ze strony opiekuna w zakresie analiz problemów i projektów naukowych. Systematycznie zachęcany byłem do wzięcia czynnego udziału w konferencjach naukowych oraz konkursach. Znacznie powiększyłem swój warsztat diagnoz i analiz. Moja Pani opiekun bardzo wspierała mnie merytorycznie i techniczne w zgłębianiu wiedzy, wyciąganiu wniosków, a także pomogła mi opracować wniosek stypendialny do programu NAWA. Zawsze służyła opieką i wsparciem, za co jestem bardzo wdzięczny. Program tutoring polecam wszystkim studentom, którzy mają pasje i zainteresowania, które chcieliby rozwijać pod okiem opiekunów.” Kornel Lipka

Katarzyna Kubiszewska  kku@zie.pg.gda.pl
Aneta Sobiechowska-Ziegert  as@pg.edu.pl