Wyzwaniem dla Europy jest przyjęcie Otwartej Nauki jako „modus operandi” przez wszystkich badaczy. Otwarta Nauka polega na dzieleniu się wiedzą, danymi i narzędziami na jak najwcześniejszym etapie procesu badań i innowacji (R&I), otwartej współpracy ze wszystkimi odpowiednimi podmiotami, w tym ze środowiskiem akademickim, przemysłem, władzami publicznymi i użytkownikami końcowymi, społeczeństwem. Otwarta Nauka ma potencjał do podniesienia jakości, wydajności i wpływu badań naukowych oraz innowacji, prowadzi do lepszej reakcji na wyzwania społeczne i zwiększenia zaufania społeczeństwa do systemu nauki.
Praktyki związane z Otwartą Nauką:
- otwarty dostęp do wyników badań - publikacji, danych, oprogramowania, modeli, algorytmów i swobodnego przepływu dokumentów
- wczesne i otwarte udostępnianie badań, na przykład poprzez rejestrację wstępną, zarejestrowane raporty, preprinty i crowdsourcing rozwiązań konkretnego problemu
- wykorzystanie otwartych infrastruktur badawczych do wymiany wiedzy i danych
- udział w otwartej recenzji naukowej (ang. open peer review)
- pomiary zapewniające odtwarzalność wyników
- otwarta współpraca w ramach nauki oraz z innymi podmiotami wiedzy, w tym angażująca obywateli, społeczeństwo obywatelskie i konkretnych odbiorców, np. w Nauce Obywatelskiej
Źródło: Horizon Europe - Investing to shape our future | European Commission (europa.eu)
Postanowienia prawne zawarte w umowach o dotację wzmocnią prawa i obowiązki beneficjentów w ramach OA. Horyzont Europa wymaga natychmiastowego otwartego dostępu do wszystkich publikacji naukowych oraz odpowiedzialnego zarządzania danymi badawczymi tak, aby były one zgodne z zasadami FAIR: możliwe do znalezienia, dostępne, interoperacyjne oraz nadające się do ponownego wykorzystania. Dane będą „tak otwarte jako to możliwe i na tyle zamknięte na ile to konieczne” chroniąc uzasadnione interesy lub ograniczenia. Dostęp do wyników badań powinien być zapewniony stronom trzecim, aby móc weryfikować i zatwierdzać publikacje. Kryteria oceny wniosków badawczych będą uwzględniać jakość i adekwatność praktyk Otwartej Nauki w przedłożonych wnioskach. Zostanie to ocenione w ramach metodologii projektu, w ramach kryterium doskonałości. Zapewni to silną zachętę dla wnioskodawców i beneficjentów do praktykowania otwartej nauki.
Jak to wszystko wspólnie zadziała? Otwarta nauka jest wbudowana w cały program „Horyzont Europa”: programy prac, oceny wniosków, umowy o dotacje, realizacje i kontynuacje projektów oraz w oceny programu.
Oczekiwane wyniki i skutki:
- zwiększona otwartość, jakość i wydajność unijnego systemu badań naukowych i innowacji,
- poprawa ogólnych zdolności w ramach Europejskiej przestrzeni badawczej do prowadzenia Otwartej Nauki i wdrażania jej jako modus operandi nowoczesnej nauki,
- rozwój i konsolidacja Europejskiej Chmury Otwartej Nauki (EOSC),
- konsolidacja platformy wydawniczej Open Research Europe (ORE),
- utworzenie otwartego repozytorium obiektów badawczych z projektów Horyzont Europa,
- poprawiona odtwarzalność wyników badań i zminimalizowane ryzyko duplikacji,
- lepsze i większe zaangażowanie społeczne w badania naukowe i wynalazki,
- wzrost zaufania społeczeństwa do nauki.