Prawo a wolontariat

Podstawowym aktem prawnym regulującym aktywność wolontariacką jest Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1057 (dalej ustawa DPPiW).

Ustawa DPPiW określa:

  • definicję wolontariatu,
  • kto może być wolontariuszem,
  • na czyją rzecz wolontariusz może świadczyć pracę,
  • prawa i obowiązki wolontariusza,
  • prawa i obowiązki korzystającego z pracy wolontariusza.

Szczegółowe regulacje dotyczące wolontariatu zawierają także:

  • wewnętrzne akty prawne korzystającego, np. regulamin wewnętrzny,
  • indywidualne, odnoszące się do konkretnego wolontariusza i wynikające z zawartego porozumienia z korzystającym, np. porozumienie wolontariackie.

Kim jest wolontariusz?

Wolontariusz to osoba fizyczna, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Kim jest korzystający?

  • organizacje pozarządowe oraz podmioty w zakresie ich działalności statutowej, w szczególności w zakresie działalności pożytku publicznego, z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospodarczej (art. 2 i art. 3 ust. 3 Ustawy DPPiW),
  • organy administracji publicznej, jednostki organizacyjne podległe organom administracji publicznej lub nadzorowanych przez te organy z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospodarczej,
  • podmioty lecznicze w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej w zakresie wykonywanej przez nie działalności leczniczej.

Kto może być wolontariuszem?

Wolontariuszem może być KAŻDY, jednak nie każdy wszędzie.

Wolontariuszem może być każda osoba fizyczna, niezależnie od:

  • wieku – nie ma dolnej, ani górnej granicy, jednak w przypadku osób poniżej 18 roku życia wymagana jest zgoda rodziców lub opiekunów. Przepisy szczególne lub wewnętrzne zasady obowiązujące w placówkach opieki paliatywnej mogą przewidywać wyjątki od powyższej reguły,
  • sytuacji na rynku pracy – osoby pracujące, studenci, bezrobotne, samozatrudnione, emeryci, renciści,
  • braku zdolności do czynności prawnej lub jej ograniczenia – nie stanowi to przeszkody w byciu wolontariuszem, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Jeśli istnieją ograniczenia dotyczące wieku, wykształcenia lub kwalifikacji wolontariusza, to są one związane z wykonywaniem czynności, które regulują inne akty prawne (np. pewien typ działań mogą wykonywać tylko osoby pełnoletnie).

Kwalifikacje wolontariusza

Wolontariusz co do zasady może wykonywać każdą czynność. Jeśli jedna przepisy prawa wymagają do wykonania tej czynności określonych kwalifikacji/uprawnień, to wolontariusz musi je posiadać.

Porozumienie wolontariackie

Porozumienie, które wolontariusz zawiera z Regionalnym Centrum Wolontariatu jest umową cywilnoprawną. Musi ona określać: zakres, sposób i czas wykonywania świadczeń przez wolontariusza, postanowienie o możliwości rozwiązania porozumienia. Generator porozumień można znaleźć na stronie RCW – http://wolontariatgdansk.pl/ngo/contract.

Jeżeli porozumienie wolontariackie zawarte jest na czas nieprzekraczający 30 dni kalendarzowych – może mieć formę ustną lub pisemną. Jeżeli porozumienie wolontariackie zawarte jest na czas przekraczający 30 dni kalendarzowych – musi mieć formę pisemną.

Ubezpieczenie wolontariusza

  • obowiązkowe: NNW,
  • nieobowiązkowe: zdrowotne oraz OC.

Jeżeli porozumienie wolontariackie zawarte na czas nieprzekraczający 30 dni kalendarzowych, to koszt ubezpieczenia pokrywa korzystający, który ma obowiązek ubezpieczyć wolontariusza od NNW (Następstw Nieszczęśliwych Wypadków).

Jeżeli porozumienie wolontariackie zawarte na czas przekraczający 30 dni kalendarzowych, to wolontariusz zostaje objęty takim samym ubezpieczeniem jak osoby zatrudnione na umowę o pracę, a korzystający nie ponosi żadnych kosztów związanych z ubezpieczeniem wolontariusza.

Obowiązki korzystającego szczegółowo zawarte są w ustawie DPPiW, do najważniejszych z nich należą:

  • poinformować wolontariusza o przysługujących mu prawach i ciążących obowiązkach oraz zapewnić dostępność tych informacji,
  • poinformować wolontariusza o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa związanym z wykonywanymi świadczeniami oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami,
  • zapewnić wolontariuszowi, na dotyczących pracowników zasadach określonych w odrębnych przepisach, bezpieczne i higieniczne warunki wykonywania przez niego świadczeń, w tym – w zależności od rodzaju świadczeń i zagrożeń związanych z ich wykonywaniem – odpowiednie środki ochrony indywidualnej,
  • pokryć koszty podróży służbowych i diet (na dotyczących pracowników zasadach określonych w odrębnych przepisach),
  • wydać na prośbę wolontariusza zaświadczenie o zrealizowanym wolontariacie, w tym o jego zakresie i liczbie godzin.