Dyscyplina naukowa: chemia organiczna
Doktor honoris causa PG – 1994 roku
Promotor: prof. zw. dr hab. inż. Teresa Sokołowska
Urodził się 24 marca 1903 r. w Bremerhaven.
Do 1924 r. studiował chemię, fizykę i biologię na Uniwersytecie w Marburgu, w latach 1924–1927 studia na Wydziale Chemii Uniwersytetu w Getyndze, gdzie w 1927 r. uzyskał doktorat z chemii organicznej i biologicznej. W latach 1927–1930 był tam asystentem w Instytucie Chemii. W 1931 r. uzyskał habilitację na Uniwersytecie w Getyndze, został powołany na stanowisko docenta na Wydziale Chemii Organicznej. W latach 1928–1933 był kierownikiem Laboratorium Biochemii i Chemii Produktów Naturalnych w Getyndze.
W latach 1933–1936 pracował w Technische Hochschule Danzig na stanowisku profesora zwyczajnego chemii organicznej, gdzie pełnił funkcję kierownika Katedry Chemii Organicznej. W 1935 r. wyjechał z Gdańska na stypendium Rockefellera w uniwersytetach i ośrodkach badawczych w Stanach Zjednoczonych Ameryki; odmówił propozycji stanowiska profesora Uniwersytetu Harvarda.
W latach 1936–1960 pełnił funkcję kierownika Instytutu Biochemii Cesarza Wilhelma, przeniesionego w 1944–1945 do Tybingi, od 1949 r. Instytutu Maxa Plancka w Berlinie, od 1956 r. w Monachium. Był honorowym profesorem Uniwersytetu Friedricha Wilhelma w Berlinie. W 1945 r. był profesorem zwyczajnym chemii fizjologicznej Uniwersytetu w Tybindze. W latach 1956–1971 był profesorem chemii na Uniwersytecie w Marburgu. W latach 1960–1971 pełnił funkcję prezydenta Towarzystwa Maxa Plancka dla Wspierania Nauki (od 1972 r. honorowym prezydentem).
W 1939 r. został laureatem Nagrody Nobla z dziedziny medycyny i fizjologii za prace nad hormonami płciowymi. Pod naciskiem władz narodowo-socjalistycznych Niemiec zrzekł się nagrody, a w 1949 r. przyjął dyplom i medal. Najwybitniejszy chemik organik, zajmujący się chemią związków naturalnych. Został odkrywcą hormonów płciowych: estronu i androsteronu, współodkrywcą esteriolu (1931), ustalił struktury testosteronu i próby ilościowego oznaczania odkrycia hormonu ciałka żółtego – progesteronu i budowy chemicznej (1934), testosteronu (1935). Zespół pod kierunkiem Adolfa Butenandta opracował metodę syntezy chemicznej penicyliny. W 1954 r. odkrył pierwszy hormon wydzielany przez owady – ekdyzon, w 1959 r. – pierwszy feromon – bombykol.
Był autorem, współautorem ponad 300 publikacji z chemii organicznej i biochemii.
Na emeryturę przeszedł w 1972 r.
Został wyróżniony godnością doktora honoris causa, m.in.: Uniwersytetu w: Tybindze (1949), Uniwersytetu w Monachium (1950), Uniwersytetu w Grazu (1957), Uniwersytetu w Leeds (1961), Uniwersytetu w Tessalonikach (1961), Uniwersytetu w Madrycie (1963), Uniwersytetu w Wiedniu (1965), Uniwersytetu w St. Louis (1965), Technicznego Uniwersytetu w Berlinie (1966), Uniwersytetu w Cambridge (1966), Uniwersytetu Rene Descartes’a w Paryżu.
Został wyróżniony 6 października 1994 r. godnością doktora honoris causa Politechniki Gdańskiej za: „badania naukowe nad odkryciem i rolą w biologii - hormonami steroidowymi, lidera w gronie uczonych, doskonałe prace i badania naukowe z dziedziny chemii i biochemii dla dobra wspólnego”.
Był członkiem honorowym 23 Akademii i Towarzystw Naukowych. Odznaczony Złotym Medalem Towarzystwa Maxa Plancka dla Wspierania Nauki, Krzyżem Wielkim I klasy Za Zasługi dla Republiki Austrii, medalem Politechniki Gdańskiej oraz innymi odznaczeniami państwowymi, zagranicznymi i regionalnymi.
Honorowy obywatel miast: Monachium i Bremerhaven.
Zmarł 18 stycznia 1995 r. w Monachium.
Bibliografia
- Encyklopedia Gdańska, red. B. Śliwiński, Gdańsk 2012
- Gliński M., Kukliński J., Kronika Gdańska 997–2000.T. 2. 1945–2000, Gdańsk 2006
- Nadanie Adolfowi Butenandtowi tytułu doktora honoris causa Politechniki Gdańskiej. Gdańsk dnia 6 października 1994 roku, Gdańsk 2004
- T. Sokołowska, Profesor Adolf Butenandt w Politechnice Wolnego Miasta Gdańska 1933–36, „Z Historii Politechniki Gdańskiej”, nr 2, październik 1994, s.4–7
