Dyscyplina naukowa: chemia organiczna
Doktor honoris causa PG – 1994 roku
Promotor: prof. zw. dr hab. inż. Teresa Sokołowska

Urodził się 24 marca 1903 r. w Bremerhaven.

Do 1924 r. studiował chemię, fizykę i biologię na Uniwersytecie w Marburgu, w latach 1924–1927 studia na Wydziale Chemii Uniwersytetu w Getyndze, gdzie w 1927 r. uzyskał doktorat z chemii organicznej i biologicznej. W latach 1927–1930 był tam asystentem w Instytucie Chemii. W 1931 r. uzyskał habilitację na Uniwersytecie w Getyndze, został powołany na stanowisko docenta na Wydziale Chemii Organicznej. W latach 1928–1933 był kierownikiem Laboratorium Biochemii i Chemii Produktów Naturalnych w Getyndze.

W latach 1933–1936 pracował w Technische Hochschule Danzig na stanowisku profesora zwyczajnego chemii organicznej, gdzie pełnił funkcję kierownika Katedry Chemii Organicznej. W 1935 r. wyjechał z Gdańska na stypendium Rockefellera w uniwersytetach i ośrodkach badawczych w Stanach Zjednoczonych Ameryki; odmówił propozycji stanowiska profesora Uniwersytetu Harvarda.

W latach 1936–1960 pełnił funkcję kierownika Instytutu Biochemii Cesarza Wilhelma, przeniesionego w 1944–1945 do Tybingi, od 1949 r. Instytutu Maxa Plancka w Berlinie, od 1956 r. w Monachium. Był honorowym profesorem Uniwersytetu Friedricha Wilhelma w Berlinie. W 1945 r. był profesorem zwyczajnym chemii fizjologicznej Uniwersytetu w Tybindze. W latach 1956–1971 był profesorem chemii na Uniwersytecie w Marburgu. W latach 1960–1971 pełnił funkcję prezydenta Towarzystwa Maxa Plancka dla Wspierania Nauki (od 1972 r. honorowym prezydentem).

W 1939 r. został laureatem Nagrody Nobla z dziedziny medycyny i fizjologii za prace nad hormonami płciowymi. Pod naciskiem władz narodowo-socjalistycznych Niemiec zrzekł się nagrody, a w 1949 r. przyjął dyplom i medal. Najwybitniejszy chemik organik, zajmujący się chemią związków naturalnych. Został odkrywcą hormonów płciowych: estronu i androsteronu, współodkrywcą esteriolu (1931), ustalił struktury testosteronu i próby ilościowego oznaczania odkrycia hormonu ciałka żółtego – progesteronu i budowy chemicznej (1934), testosteronu (1935). Zespół pod kierunkiem Adolfa Butenandta opracował metodę syntezy chemicznej penicyliny. W 1954 r. odkrył pierwszy hormon wydzielany przez owady – ekdyzon, w 1959 r. – pierwszy feromon – bombykol.

Był autorem, współautorem ponad 300 publikacji z chemii organicznej i biochemii.

Na emeryturę przeszedł w 1972 r.

Został wyróżniony godnością doktora honoris causa, m.in.: Uniwersytetu w: Tybindze (1949), Uniwersytetu w Monachium (1950), Uniwersytetu w Grazu (1957), Uniwersytetu w Leeds (1961), Uniwersytetu w Tessalonikach (1961), Uniwersytetu w Madrycie (1963), Uniwersytetu w Wiedniu (1965), Uniwersytetu w St. Louis (1965), Technicznego Uniwersytetu w Berlinie (1966), Uniwersytetu w Cambridge (1966), Uniwersytetu Rene Descartes’a w Paryżu.

Został wyróżniony 6 października 1994 r. godnością doktora honoris causa Politechniki Gdańskiej za: „badania naukowe nad odkryciem i rolą w biologii - hormonami steroidowymi, lidera w gronie uczonych, doskonałe prace i badania naukowe z dziedziny chemii i biochemii dla dobra wspólnego”.

Był członkiem honorowym 23 Akademii i Towarzystw Naukowych. Odznaczony Złotym Medalem Towarzystwa Maxa Plancka dla Wspierania Nauki, Krzyżem Wielkim I klasy Za Zasługi dla Republiki Austrii, medalem Politechniki Gdańskiej oraz innymi odznaczeniami państwowymi, zagranicznymi i regionalnymi.

Honorowy obywatel miast: Monachium i Bremerhaven.

Zmarł 18 stycznia 1995 r. w Monachium.

Bibliografia

  1. Encyklopedia Gdańska, red. B. Śliwiński, Gdańsk 2012
  2. Gliński M., Kukliński J., Kronika Gdańska 997–2000.T. 2. 1945–2000, Gdańsk 2006
  3. Nadanie Adolfowi Butenandtowi tytułu doktora honoris causa Politechniki Gdańskiej. Gdańsk dnia 6 października 1994 roku, Gdańsk 2004
  4. T. Sokołowska, Profesor Adolf Butenandt w Politechnice Wolnego Miasta Gdańska 1933–36, „Z Historii Politechniki Gdańskiej”, nr 2, październik 1994, s.4–7