Dyscyplina naukowa: technologia żywności, chemia
Doktor honoris causa PG – 1992 roku
Promotor: prof. zw. dr hab. inż. Zdzisław Sikorski
Urodził się 26 listopada 1904 roku w Miejskiej Górce. Studia wyższe ukończył w 1927 roku na Wydziale Rolniczo-Leśnym Uniwersytetu Poznańskiego otrzymując tytuł inżyniera rolnika. W 1932 roku uzyskał na tej uczelni stopień doktora – wyróżniony srebrnym Medalem Senatu.
W latach 1927–1928 pracował w Naukowej Organizacji Gorzelnictwa. Od 1928 roku przebywał w Stanach Zjednoczonych Ameryki, gdzie odbył dwa staże zawodowe w fabrykach konserw warzyw, mięsa i suszu, przetwórstwa (mięsa, mleka, warzyw i owoców), m.in. Armour & Co w Chicago, Cherry Home Company, North Port, Gibson Canning Company, Libby Mc Noil and Libby Morrison, Sussman Wormser & Co, Kalifornia Packing Corporation poznając metody konserwacji żywności. W latach 1929–1930 był na Uniwersytecie w Berkeley w celach badawczo-naukowych (asystent profesora i kwerenda do doktoratu). W latach 1931–1932 nadzorował modernizację Fabryki Konserw i Marmolady w Berlinie i prowadził badania naukowe dla koncernu Zinnert A.G. w Poczdamie.
W latach 1932–1935 był kierownikiem Działu standaryzacji w Państwowym Instytucie Eksportowym w Poznaniu, gdzie opracował nowe technologie konserwacji żywności. W latach 1935–1939 został Głównym Inspektorem Standaryzacyjnym w Laboratorium Przemysłu Żywnościowego Związku Izb Przemysłowo-Handlowych oraz zaprzysiężonym rzeczoznawcą przemysłu żywnościowego i opakowań, a w latach 1936–1939 pracował w Ministerstwie Przemysłu i Handlu - kierownik Komitetu Chłodnictwa i główny inspektor standaryzacji wywozu Rady Handlu Zagranicznego Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie. W okresie II wojny światowej był powiernikiem w fabrykach pod zarządem niemieckim m.in.: w fabryce mierników „Staniola”, w fabryce marmolady i sztucznego miodu „Woka” w Warszawie.
Był członkiem organizacji wojskowej: w latach 1940–1943 Kadra Polski Niepodległej i „Zryw”, od marca 1943- lipca 1944 roku - żołnierzem Armii Krajowej w II batalionie „Odwet” – (pseudonim „Jaromir”). Prowadził wykłady na Tajnym Uniwersytecie Ziem Zachodnich w Warszawie.
Od stycznia do marca 1945 r. był Głównym Pełnomocnikiem do Spraw Gospodarki na Pomorze w Grupie Operacyjnej Ministerstwa Przemysłu.
W latach 1945–1947 był członkiem Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów Krajowej Rady Narodowej (delegat Stronnictwa Pracy na miasto Bydgoszcz), posłem na Sejm, od grudnia 1947 do października 1949 roku był przewodniczącym, wiceprzewodniczącym Klubu Poselskiego Stronnictwa Pracy, w latach 1949–1952 posłem bezpartyjnym.
W latach 1945–1952 zorganizował i kierował Państwowym Instytutem Naukowym Gospodarstwa Wiejskiego Instytutu Technologii Rolnej i Żywnościowej w Bydgoszczy.
W 1947 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego na Uniwersytecie Poznańskim, w 1948 roku został powołany na stanowisko docenta. Tytuł profesora nadzwyczajnego otrzymał w 1954 roku, a profesora zwyczajnego w 1960 roku.
W latach 1948–1949 pracował na Uniwersytecie Poznańskim. W latach 1948–1968 pracował na Politechnice Gdańskiej, gdzie pełnił funkcję kierownika Katedry: w latach 1950–1951 Technologii Zwierzęcych Produktów Spożywczych na Wydziale Agrotechnicznym, a w latach 1951-1967 na Wydziale Chemicznym.
Był członkiem Rady Naukowej do Spraw Techniki i Ekonomiki przy Ministrze Przemysłu Spożywczego i Skupu (1965–1969), ekspertem FAO (1965–1966). W latach 1966–1970 był przewodniczącym Międzynarodowego Komitetu Nauki i Technologii Żywności (International Committee of Food Science and Technology), członkiem honorowym brytyjskiego Institute of Food Science and Technology (1973), amerykańskiego Institute of Food Technologists, członkiem korespondentem Gastronomische Academie Deutschlands.
Członek Komitetu Technologii i Chemii Żywności Polskiej Akademii Nauk (1957–1992), Gdańskiego Towarzystwa Naukowego.
Był uważany za twórcę europejskiej szkoły naukowej chemii i technologii wędzarnictwa, podstaw analizy sensorycznej, jakości żywności.
Autor ponad 250 publikacji na temat przechowalnictwa, technologii żywności (mięsa, ryb, owoców, warzyw, opakowań), kultury fizycznej, w tym 12 książek, 3 skryptów w języku polskim, niemieckim, angielskim, francuskim, czeskim, rosyjskim i fińskim. Promotor 10 doktorów.
3 stycznia 1968 roku został zawieszony w pełnieniu funkcji profesora i zwolniony dyscyplinarnie za przejęty przez Służbę Bezpieczeństwa list prywatny, krytykujący władze i politykę zagraniczną Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W 1968 roku przeszedł na przymusową rentę. Był ofiarą wielu represji: zakazem druku, nieumieszczaniem nazwiska w wydawnictwach zbiorowych, kontroli korespondencji i odmowy wydania paszportu.
21 stycznia 1986 roku Senat Politechniki Gdańskiej zdecydował o rehabilitacji.
Został wyróżniony 1 października 1992 roku godnością doktora honoris causa Politechniki Gdańskiej za: ”pracę naukową i badania naukowe nad nowymi technologiami żywności oraz znaczący wkład w kreowaniu międzynarodowej współpracy naukowo-badawczej”.
Był pięciokrotnym mistrzem Polski w wioślarstwie (1928, 1930, 1934, 1935), członkiem Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego (1933–1939), prezesem Polskiego Związku Towarzystw Wioślarskich (1949), w 1978 roku wyróżniony godnością członka honorowego.
Został odznaczony Krzyżem Armii Krajowej, Medalem za Warszawę 1939–1945, Złotą odznaką Zasłużonego Działacza Kultury Fizycznej, Medalem im. Michała Oczapowskiego.
Zmarł 19 lutego 1997 roku w Sopocie. Jego imieniem nazwano ulicę w Gdańsku.
Bibliografia:
- Dział Obiegu i Archiwizacji Dokumentów PG. Nadanie tytułu i godności doctora honoris causa PG prof. D. Tilgnerowi - 1992 rok
- Encyklopedia Gdańska, Gdańsk 2012
- M. Andrzejewski, Marzec 1968 w Trójmieście, Warszawa–Gdańsk 2008
- J. Jakubowski, Kim był profesor Tilgner, „Dziennik Bałtycki”, z 28.02.1997, s. 8.
- Z.E. Sikorski, Damazy Jerzy Tilgner 26.11.1904–19.02.1997, „Magazyn Przemysłu Rybnego” nr 1/1997, s.35–36.
- R. Schillak, Inż. dr Damazy Jerzy Tilgner pionier przemysłu żywnościowego w Polsce, „Sad i Owoce”, nr 3, 1939, s. 91–93.
- Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej 1945–2010, red. E. Klugmann-Radziemska, Gdańsk 2010
