Informacje podstawowe

I. Czym jest kontrola zarządcza?

System kontroli zarządczej to sposób spojrzenia na organizację, który ma ułatwić zarządzanie nią w uporządkowany sposób.

Kontrolę zarządczą w jednostkach sektora finansów publicznych stanowi ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy (Art. 68. 1. Ustawy o finansach publicznych).

  1. Kontrola zarządcza jest to większość dotychczasowych działań prowadzonych w ramach zarządzania jednostką - nie jest to zupełnie nowe narzędzie;
  2. Kontrola zarządcza nie koncentruje się na wykonywaniu działań kontrolnych – jest pojęciem o wiele szerszym;
  3. Głównym zadaniem kontroli zarządczej jest wyznaczanie celów i zadań oraz monitorowanie ich realizacji;
  4. Kontrola zarządcza nie jest kontrolą w potocznym rozumieniu – ponieważ nie koncentruje się na poszukiwaniu nieprawidłowości i sprawdzaniu zgodności działań z procedurami;
  5. Kontroli zarządczej nie należy utożsamiać z kontrolą finansową – jest ona pojęciem szerszym. Kontroli zarządczej nie należy utożsamiać z audytem wewnętrznym i kontrolą wewnętrzną – są one jedynie jednym z elementów kontroli zarządczej.
     

II. Oświadczenie o stanie kontroli zarządczej

Minister (Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego) kierujący działem może zobowiązać kierownika jednostki w dziale (Rektora) do sporządzania planu działalności na rok następny dla tej jednostki oraz sporządzania sprawozdania z wykonania planu działalności i składania oświadczenia o stanie kontroli zarządczej za poprzedni rok w zakresie kierowanej przez niego jednostki (Uczelni).

Podstawą do złożenia oświadczenia są m.in.:

  • monitoring realizacji celów i zadań,
  • samoocena kontroli zarządczej przeprowadzona z uwzględnieniem standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych,
  • proces zarządzania ryzykiem,
  • audyt wewnętrzny,
  • kontrole wewnętrzne,
  • kontrole zewnętrzne,
  • inne źródła informacji.

Od roku 2012 Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego zobowiązał wszystkich kierowników jednostek do corocznego składania oświadczeń o stanie kontroli zarządczej.

III. Samoocena kontroli zarządczej

Samoocena kontroli zarządczej, to proces, w którym dokonywana jest ocena funkcjonowania kontroli zarządczej przez pracowników i kierownictwo jednostki. Jest to narzędzie, które w stosunkowo krótkim czasie może dać ogólny obraz funkcjonowania kontroli zarządczej.

Dzięki samoocenie można uzyskać informacje o funkcjonowaniu kontroli zarządczej, w szczególności w tych obszarach, w których nie było żadnych działań audytorskich czy kontrolnych. Wyniki samooceny mogą być jednym ze źródeł wiedzy o funkcjonowaniu kontroli zarządczej, będących podstawą do podpisania oświadczenia o stanie kontroli zarządczej.

Jedną z metod przeprowadzenia samooceny jest wykorzystanie do tego celu ankiet (kwestionariuszy). Samoocena kontroli zarządczej jest dokonywana wówczas poprzez udzielenie odpowiedzi na pytania sformułowane w ankietach.

Korzyści wynikające z przeprowadzenia samooceny:

  • pracownicy jednostki są bezpośrednio angażowani w ocenę ryzyka i mechanizmów kontroli, co może przyczyniać się do stałego doskonalenia systemu kontroli zarządczej, w tym zarządzania ryzykiem;
  • samoocena wskazuje obszary działalności jednostki, które funkcjonują prawidłowo, a które wymagają zmian aby lepiej i sprawniej funkcjonować;
  • poprawa komunikacji pomiędzy kierownictwem a pracownikami jednostki;
  • wzmocnienie świadomości odpowiedzialności kierownictwa i pracowników jednostki za funkcjonowanie kontroli zarządczej;
  • bardziej efektywne wykorzystanie zasobów jednostki przez doskonalenie procedur jak również wymianę dobrych praktyk między poszczególnymi jednostkami i pracownikami – stosowanych nieformalnych procedur, zasad, trybu postępowania.